Cząber już w czasach starożytnych ceniony był za walory lecznicze i smakowe. Co więcej do dziś nie stracił na popularności. Jakie właściwości posiada cząber? Jak wygląda uprawa tej rośliny? W jaki sposób wykorzystać cząber w kuchni?
Czym jest cząber?
Cząber (Satureja hortensis L.) jest to jednoroczna roślina, którą zaliczamy do rodziny jasnotowatych. Jest on w stanie osiągnąć do pięćdziesięciu centymetrów wysokości. Jego znakiem rozpoznawczym są ciemno-zielone liście, niewielkie liliowe lub różowe kwiaty i wysoka zawartość olejków eterycznych. Roślina ta w celach leczniczych była stosowana już przez starożytnych Rzymian. Cenili oni także jego walory smakowe – dawniej cząber stosowany był podobnie jak pieprz. Roślina ta wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne i przeciwbólowe. Właściwości cząbru można wykorzystać na wiele sposobów – dodaje się go do potraw, przygotowuje się z niego napary lub olejek. Do uprawy wykorzystywane są dwie odmiany tej rośliny – francuska i niemiecka. Cząber warto wykorzystać w kuchni – zwłaszcza jako dodatek do ciężkostrawnych potraw. Roślina ta znajduje również zastosowanie w kosmetyce.
Jakie właściwości posiada cząber?
Cząber zawiera witaminę C, A, PP, związki mineralne – magnez, cynk, wapń, żelazo, mangan, potas. Jest zasobny w garbniki, żywice, flawonoidy, kwas kawowy, kwas rozmarynowy i kwas karnozowy. Znajdziemy w nim także błonnik.
Roślina ta posiada silne działanie przeciwbakteryjne. Zwalcza takie bakterie jak: Bacillus cereus, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, P. fluorescens, a także dwoinka zapalenia płuc, salmonella i Enterococcus faecalis. Cząber wykazuje równie silne działanie przeciwgrzybicze. Poradzi sobie z: Candida albicans, T. mentagrophyles, Aspergillus flavus, Trichophyton rubrum.
Satureja hortensis L. działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwutleniająco, antyseptycznie, moczopędnie, uspokajająco, wykrztuśnie wiatropędnie. Jest pomocny w leczeniu chorób pasożytniczych, dolegliwości układu pokarmowego.
Cząber na odchudzanie
Osoby na diecie redukcyjnej powinny włączyć Satureja hortensis L. do swojego menu przynajmniej na jakiś czas. Roślina ta niweluje wiele dolegliwości układu pokarmowego, które są częstym doświadczeniem odchudzających się.
Doskonałym rozwiązaniem jest dodawanie go do ciężkostrawnych potraw powodujących wzdęcia – szczególnie roślin strączkowych.
Uprawa cząbru
Cząber nie ma wielkich wymagań jeżeli chodzi o glebę – dobrze radzi sobie na każdym podłożu, nie wymaga również nawożenia. Trzeba jednak zapewnić mu słoneczne stanowisko. Ważne też, żeby było ono osłonięte od wiatru. Podlewanie cząbru powinno być umiarkowane. Niezbędne jest regularne odchwaszczanie.
Satureja hortensis L. należy wysiewać bezpośrednio do gruntu w kwietniu. Okres kwitnienia cząbru trwa od lipca do sierpnia. Roślinę zbiera się właśnie w okresie kwitnienia, gdyż zawiera wówczas największe ilości olejków eterycznych. Po zebraniu roślinę trzeba wysuszyć i przechowywać w szklanych, szczelnie zamkniętych pojemnikach. Suszenie powinno odbywać się w temperaturze do czterdziestu stopni.
Cząber – zastosowanie w kosmetyce
Cząber można stosować zewnętrznie, bezpośrednio na skórę. Jest on szczególnie polecany do skóry przetłuszczającej się, zmagającej się z trądzikiem, gdyż działa antybakteryjnie i ściągająco. Olejek z cząbru warto wykorzystać w przypadku stanów zapalnych czy ukąszeń owadów – wykazuje on działanie łagodzące. Satureja hortensis L. może być wykorzystywany do produkcji maseczek. Napar z tej rośliny dodaje się niekiedy do kąpieli (łagodzi stany zapalne).
Cząber w kuchni
Cząber jest wykorzystywany w kuchni od ponad dwóch tysięcy lat. Jego pikantny smak sprawiał, że z powodzeniem zastępował on pieprz. Przyprawę tę warto dodawać do potraw o łagodnym smaku – świetnie sprawdzi się do dań z jajek, fasoli, grochu i soczewicy. Rośliny strączkowe w towarzystwie cząbru zdecydowanie zyskują jeżeli chodzi o smak. Przyprawa ta sprawia również są są one łatwiej strawne. Pasuje on do dań wegetariańskich, znakomicie komponuje się z mięsem i rybami. Dodaje się go do marynat i farszów. Satureja hortensis L. jest jednym ze składników pieprzu ziołowego.
Cząber – przeciwwskazania
Osoby o wrażliwej skórze powinny pamiętać, że olejek z cząbru może dodatkowo ją podrażnić. Spożywanie cząbru powinny ograniczyć osoby cierpiące na schorzenia nerek i wątroby.
Jak zrobić napar z cząbru?
Do wykonania naparu z cząbru potrzebujemy dwóch łyżeczek suszonej rośliny i szklanki wrzącej wody. Suszony cząber zalewamy wrzątkiem, przykrywamy i odstawiamy na około dziesięć minut. Napar należy stosować zewnętrznie. W przypadku afr płuczemy nim jamę ustną.
Ciekawostki dotyczące cząbru:
- Inne nazwy cząbru to: dzięcielina, cząberek, satureja.
- Warto uprawiać cząber w bliskiej odległości od fasoli, gdyż zawarte w nim olejki eteryczne odstraszają mszyce.
- W Polsce cząber pojawił się najprawdopodobniej około jedenastego wieku.
- Satureja hortensis L. wchodzi w skład ziół prowansalskich.
- Cząber wykorzystywany jest w produkcji salami.
- Dawniej cząber uważany był za wyjątkowo skuteczny afrodyzjak.