Cukrzyca typu II to współcześnie problem ogromnej części społeczeństwa. W przeciwieństwie do cukrzycy typu I jest ona diagnozowana bardzo późno, gdyż nie daje charakterystycznych objawów. Często o jej istnieniu dowiadujemy się w średnim, a nawet w podeszłym wieku. W przypadku tej choroby dużą rolę odgrywa dieta? Jak powinna wyglądać dieta dla osoby starszej chorującej na cukrzycę typu II?
Co powinniśmy wiedzieć o cukrzycy typu II?
Cukrzyca typu II to poważna choroba, która jednak u wielu osób przez lata pozostaje nierozpoznana. Jej przyczyną mogą być zaburzenia w wydzielaniu insuliny (zazwyczaj winne są tu czynniki genetyczne). Bywa, że choroba jest wywołana odpornością na działanie insuliny (tu winne są czynniki genetyczne lub otyłość, szczególnie otyłość brzuszna). Przynajmniej część osób ma wpływ na to, czy zachorują na cukrzycę insulinoniezależną.
Cukrzyca typu II to choroba rozwijająca się powoli, stopniowo. Rzadko kiedy jest diagnozowana w początkowej fazie (poprzedza ją stan przedcukrzycowy). Zazwyczaj diagnozuje się ją u osób starszych. Jednocześnie należy zdawać sobie sprawę, że współczesna epidemia otyłości spowodowała, że wiek osób chorych uległ obniżeniu. Zdarzają się przypadki zachorowań nawet u nastolatków. Przyjmuje się, że średni czas od momentu zachorowania do chwili, kiedy choroba się ujawnia to dziewięć lat.
Czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę typu II to oprócz otyłości: siedzący tryb życia, stres, czy też zbyt niski poziom potasu.
Charakterystyczne objawy cukrzycy typu II to nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu, częste infekcje układu moczowo-płciowego, ogólne osłabienie organizmu.
U osób starszych dochodzą takie objawy jak chroniczne zmęczenie, zaburzenia widzenia, oddawanie moczu w nocy, spowolnione gojenie się ran).
Należy pamiętać, że u części osób starszych nadmierne pragnienie może się nie pojawić. Dzieje się tak dlatego, że wraz z upływem lat części naszego mózgu, które odpowiedzialne są za odczuwanie pragnienia ulegają upośledzeniu. Wiąże się to z bardzo wysokim ryzykiem odwodnienia.
Osoby, które zauważają u siebie objawy cukrzycy typu II powinny wykonać badanie kontrolujące glikemię na czczo. O cukrzycy możemy mówić, kiedy dwukrotnie wykonana glikemia na czczo dla nam wynik ≥126 mg/dl. Potwierdzeniem nieprawidłowości jest również glikemia przygodna > 200 mg/dl.
W przypadku podejrzenia cukrzycy należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Jak wygląda leczenie cukrzycy typu II u osób starszych?
Terapia cukrzycy w przypadku osób starszych nie różni się od sposobu leczenia ludzi młodych. Podczas samej terapii mogą jednak pojawić się poważne problemy, które związane są z wiekiem pacjenta.
W przypadku cukrzycy typu II u osoby starszej lekarz zawsze zaleci leczenie farmakologiczne. Na początku stosuje się zazwyczaj doustne leki przeciwcukrzycowe. Jeżeli stan pacjenta się pogarsza – konieczne staje się przyjmowanie insuliny. W procesie leczenia nie obejdzie się również bez modyfikacji diety i włączenia do planu dnia aktywności fizycznej (wysiłek fizyczny jest niezbędny nawet w podeszłym wieku, gdyż zwiększa wrażliwość komórek na działanie insuliny).
W przypadku osób starszych najlepiej sprawdza się lekka lub umiarkowana aktywność fizyczna na świeżym powietrzu. Początkowo dobrze jest zacząć od lżejszych ćwiczeń, a z czasem zwiększać poziom trudności. W celu uzyskania optymalnych efektów zaleca się treningi trzy razy w tygodniu. Należy liczyć się z faktem, że u osób starszych często pojawiają się powikłania cukrzycy (na przykład stopa cukrzycowa), zwiększa się także ryzyko złamań. Podczas aktywności fizycznej należy więc zachować szczególną ostrożność. Znakomitym pomysłem są ćwiczenia pod okiem wykwalifikowanego trenera.
Przeciwwskazaniami do natychmiastowego podjęcia aktywności są między innymi retinopatia cukrzycowa, zaawansowana niewydolność serca, świeżo przebyty zawał serca, tętniak serca, zakrzepy wewnątrzsercowe.
W ciężkim stanie nie można ćwiczyć, można natomiast zmienić dietę na zdrowszą.
Dieta dla seniorów z cukrzycą typu II
W przypadku osób z cukrzycą zaleca się stosowanie diety opartej na produktach charakteryzujących się niskim indeksem glikemicznym (czyli takich, po których spożyciu poziom glukozy w naszej krwi wzrasta powoli).
W naszym menu nie może zabraknąć węglowodanów złożonych. Dietetycy zalecają natomiast wykluczenie tłuszczów trans (są obecne między w margarynach i żywności wysokoprzetworzonej), a także tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Postawmy na chude mięsa, a zrezygnujmy ze smalcu, czy mięs z dużą zawartością tłuszczu (na przykład wieprzowiny).
Wdrożenie zdrowej diety u osoby starszej jest znacznie trudniejsze niż u młodego pacjenta. Należy zdawać sobie sprawę, że u seniorów dochodzi do spadku podstawowej przemiany materii. Ich metabolizm zwalnia. Oznacza to, że gdyby stosowali dietę, która byłaby dla nich odpowiednia w młodości, szybko by przytyli. Osoby z cukrzycą typu II powinny jednak położyć szczególny nacisk na zachowanie prawidłowej masy ciała. Konieczne jest więc dostosowanie kaloryczności posiłków do aktualnych potrzeb organizmu.
Im jesteśmy starsi, tym nasz apetyt słabnie. Do tego dochodzą także zaburzenia trawienia. Osoba w podeszłym wieku jest w znacznie większym stopniu niż osoba młoda narażone na wystąpienie niedoborów pokarmowych. Tu należy podkreślić, że niedobory pokarmowe nasilają objawy cukrzycy i nie można do nich dopuścić. Osobom starszym polecana jest więc dieta lekkostrawna.
Osoby starsze coraz słabiej odczuwają smaki potraw. Skutkuje to tym, że często stosują dietę monotonną, która nie jest w stanie zaspokoić ich zapotrzebowania na ważne substancje odżywcze. Z tego względu zaleca się możliwie jak największe urozmaicenie diety. Do każdego posiłku należy dodawać warzywo. Jeżeli nie możemy go przełknąć, rozwiązaniem może być wcześniejsza obróbka w blenderze. Warzywa w formie papki będą równie wartościowe dla naszego organizmu.
Dla zachowania zdrowia niezbędne jest wypijanie przynajmniej półtora litra wody mineralnej dziennie. Człowiek starszy powinien zdać sobie sprawę, że jego odczuwanie pragnienia jest zaburzone. Niezależnie od tego, czy chce się nam pić czy nie, odwodnienie jest bardzo niebezpieczne. Z tego względu dobrze jest zaplanować picie wody. Nie jesteśmy w stanie napić się na zapas, dlatego porcję wody należy rozłożyć w ciągu dnia. Jeżeli popijanie wody wejdzie nam w nawyk, będziemy to robić niezależnie od tego czy odczuwamy pragnienie czy nie.
Tworząc dietę dla osoby starszej z cukrzycą typu II należy wyeliminować cukier, słodycze, a także produkty wysokoprzetworzone. Jeżeli trudno jest nam wytrzymać bez słodkiego smaku, dobrym rozwiązaniem jest użycie zamienników cukru, takich jak na przykład stewia, czy ksylitol. Nasz apetyt na słodką żywność zaspokoją również owoce. Są one nie tylko pyszne, ale też zasobne w witaminy i minerały, a także inne substancje niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Jeżeli cierpimy na cukrzycę typu II powinniśmy wybierać tylko te owoce, które charakteryzują się niskim indeksem glikemicznym. Na szczęście jest ich dużo. W naszym menu mogą się znaleźć:
- borówki,
- truskawki,
- jabłka,
- nektarynki,
- wiśnie,
- porzeczki,
- jeżyny,
- czereśnie,
- mandarynki,
- brzoskwinie.
Kontrowersje budzą natomiast grejpfruty, które choć mają niski indeks glikemiczny nie mogą być łączone z niektórymi lekami obniżającymi poziom cholesterolu. Przyjmując takie leki zapytajmy lekarza jakich produktów powinniśmy unikać.
Osoby starsze, które mają problemy z przewodem pokarmowym (wzdęcia, zaparcia) powinny włączyć do swojej diety produkty charakteryzujące się wysoką zawartością błonnika. Tu świetnie sprawdzą się grube kasze (na przykład gryczana, pęczak), brązowy lub dziki ryż, pieczywo pełnoziarniste. Do menu dobrze jest włączyć płatki owsiane. Im więcej błonnika w danym produkcie, tym niższy ma on indeks glikemiczny (co jest korzystne dla osoby z cukrzycą). Z drugiej strony nie możemy przesadzić – zbyt duża ilość błonnika w diecie utrudni wchłanianie substancji odżywczych z pokarmów. A to z kolei szybka droga do powstania niedoborów pokarmowych.
Dietetycy zalecają osobom starszym ograniczenie spożycia mięsa. Przynajmniej dwa razy w tygodniu posiłek mięsny warto zastąpić rybą. Ryby i owoce morza tak samo jak mięso są znakomitym źródłem dobrze przyswajalnego białka. Innym zaleceniem dietetycznym jest ograniczenie cholesterolu. Należy wybierać oleje roślinne – szczególnie oliwę z oliwek, która zawiera duże ilości przeciwutleniaczy. Do smażenia zaleca się wykorzystać rafinowaną oliwę z oliwek. Do sałatek dodawajmy oleju lnianego.
Osoby starsze są zagrożone osteoporozą, dlatego zaleca się, żeby każdego dnia spożywały produkty mleczne. Szczególnie korzystnie na nasz organizm wpływają kefiry, jogurty, czy sery twarogowe. Obecny w nich wapń nie tylko wzmacnia kości, ale też pozytywnie wpływa na kondycję naszej mikroflory jelitowej (co przyczynia się do poprawy odporności organizmu). Należy pamiętać, że osoby starsze często mają problem z niedoborem laktozy. W takich sytuacjach rozwiązaniem może być kupowanie produktów bez laktozy. Jeżeli nie chcemy tego robić, zrezygnujmy z mleka na rzecz kefirów, twarogu, czy jogurtów naturalnych. Tego typu produkty powstają wprawdzie z mleka, ale dzięki zawartości bakterii fermentacji mlekowej obniżają poziom laktozy.
W niektórych przypadkach warto jest wzbogacić dietę suplementami. Nie powinniśmy jednak robić tego na własną rękę. Stosowanie każdego nowego suplementu diety dobrze jest uzgodnić z lekarzem. Pamiętajmy, że część suplementów może wchodzić w interakcje z lekami, które przyjmujemy. Dodatkowo ich jakość często pozostawia wiele do życzenia (współcześnie suplementy diety nie są w Polsce właściwie kontrolowane).
W przypadku osób starszych chorujących na cukrzycę typu II leczenie farmakologiczne jest obowiązkowe. Nie powinno jednak zastępować nam zdrowej diety. To jak się odżywiamy ma ogromny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Dobrze dobrana dieta może spowolnić rozwój choroby, a nawet ją zahamować.
