Cholestaza jest to bardzo niebezpieczne schorzenie, które może doprowadzić nawet do uszkodzenia wątroby. Często popełnianym błędem jest utożsamianie jej z żółtaczką. Czym dokładnie jest cholestaza? Jakie są jej przyczyny i objawy? W jaki sposób leczy się tą chorobę?
Co to jest cholestaza?
Mianem cholestazy określamy zahamowanie, ewentualnie obniżenie wydzielania żółci do dwunastnicy. W wyniku tego schorzenia kanaliki odpowiedzialne za odprowadzanie żółci ulegają poszerzeniu, co więcej dochodzi do zatrzymania składników żółci w komórkach wątroby. Cholestaza jest niebezpieczna dla naszego zdrowia, gdyż żółć jest nam potrzebna do trawienia pokarmów, a w szczególności tłuszczów. Bez niej przyswajanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach nie jest możliwe. Wyróżniamy dwa rodzaje choleostazy – cholestazę wewnątrzątrobową i zewnątrzwątrobową. Pierwsza polega na upośledzeniu wytwarzania żółci, druga natomiast – upośledzeniu jej odpływu. Czynników wywołujących cholestazę może być naprawdę wiele (różnego rodzaju infekcje, sepsa, stłuszczenie wątroby). Proces leczenia zależy w dużej mierze od czynników, które wywołały zastój żółci. Zazwyczaj ważnym aspektem leczenia jest stosowanie odpowiedniej diety.
Cholestaza – przyczyny występowania
Mówiąc o przyczynach cholestazy należy wprowadzić rozróżnienie na przyczyny cholestazy wewnątrzwątrobowej i zewnątrzwątrobowej.
Cholestaza wewnątrzwątrobowa, czyli upośledzenie wydzielania żółci przez wątrobę może być spowodowana nadmiernym spożyciem alkoholu, które doprowadza do alkoholowego stłuszczenia wątroby. Innymi czynnikami, które mogą wywołać to schorzenia są: przyjmowanie narkotyków, przyjmowanie niektórych leków, wirusowe zapalenie wątroby, toksoplazmoza.
Osobami, które często cierpią na cholestazę wewnątrzwątrobową są kobiety w ciąży (szczególnie kobiety pochodzenia latynoamerykańskiego). Dzieje się tak dlatego, że w trzecim trymestrze ciąży wzrasta stężenie progesteronu i estrogenów. Cholestaza wewnątrzwątrobowa zazwyczaj nie stanowi zagrożenia dla zdrowia matki i dziecka. W większości przypadków ustępuje zaraz po porodzie.
Cholestaza zewnątrzwątrobowa, czyli upośledzenie wydzielania żółci może być spowodowana chorobami dróg żółciowych. Często występuje ona u osób cierpiących z powodu torbieli dróg żółciowych, nowotworu dróg żółciowych, czy kamicy żółciowej. Bywa, że cholestaza jest wynikiem zapalenia trzustki lub nowotworu tego narządu.
W niektórych przypadkach cholestaza może mieć podłoże genetyczne – będzie wówczas spowodowana nieprawidłowościami w syntezie kwasów żółciowych.
W jaki sposób objawia się cholestaza?
Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów cholestazy jest uporczywe swędzenie skóry. Wynika on z gromadzenia się soli kwasów żółciowych pod skórą, co powoduje drażnienie zakończeń nerwowych. Świąd występuje u większości osób cierpiących na cholestazę. Zazwyczaj nasila się on, kiedy ciało jest mocno rozgrzane lub w godzinach nocnych, co bardzo często powoduje problemy z zasypianiem. Początkowo swędzą dłonie i stopy, z czasem dolegliwość może przenieść się na skórę całego ciała.
Innymi objawami są żółtaczka (podwyższone stężenie barwników żółciowych we krwi; po pewnym czasie skóra może stać się szaro-zielonkawa), zmiany zabarwienia stolca, ciemny mocz, a także powiększenie wątroby i śledziony. Osoby cierpiące na cholestazę często skarżą się na ból brzucha z prawej strony.
Żółć jest niezbędna do przyswajania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, dlatego u cierpiących na cholestazę często stwierdza się niedobory tych witamin (A, E, D i K).
Niepodjęcie leczenia może doprowadzić nawet do cholestatycznego uszkodzenia wątroby.
Cholestaza – prawidłowa diagnoza
W celu zdiagnozowania cholestazy konieczne jest przeprowadzenie badań krwi. Chorobę sygnalizuje podwyższenie stężenia bilirubiny, fosfatazy alkalicznej, kwasów żółciowych, miedzi, cholesterolu, transaminaz (AspAT-asparaginianowa, AIAT-alaninowa), enzymu GGTP (gamma-glutamylotransferaza).
Badania laboratoryjne to nie wszystko. Zaleca się również wykonanie badań obrazowych, takich jak między innymi USG – badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.
Jak przebiega proces leczenia cholestazy?
Nie istnieje jedna metoda leczenia cholestazy. Jest ich wiele, gdyż wiele jest przyczyn wywołujących to schorzenie. Największe szanse na wyleczenie mają osoby, u których diagnoza została postawiona szybko. Wczesna diagnoza jest szczególnie ważna u noworodków i małych dzieci, gdyż u nich cholestaza może doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń wątroby i dróg żółciowych.
W sytuacji, kiedy odpływ żółci jest spowodowany obecnością złogów w przewodach żółciowych, lekarze zalecają zabieg endoskopowy, który polega na oczyszczaniu przewodu żółciowego wspólnego i udrożnieniu drogi przepływu żółci.
Jeżeli przyczyną schorzenia jest alkoholowe stłuszczenie wątroby, nie ma innej metody leczenia niż całkowite odstawienie alkoholu. W przypadku, gdy cholestaza wywołana jest innymi chorobami wątroby – kluczowe jest ich wyleczenie.
W wielu wypadkach lekarze przepisują leki żółciopędne, których zadanie polega na rozszerzaniu przewodów żółciowych, ewentualnie zwiększeniu przepływu żółci przez drogi żółciowe.
Czy cholestazie można zapobiegać?
W przypadku takich schorzeń jak cholestaza dużą rolę może odgrywać profilaktyka. Schorzenie to znacznie rzadziej dotyka osób prowadzących zdrowy tryb życia. Ważna jest rezygnacja z alkoholu lub ograniczenie jego spożycia do minimum. Istotne jest także utrzymanie prawidłowej masy ciała – nie należy dopuszczać do nadwagi i otyłości. Duże znaczenie ma dieta, którą stosujemy na co dzień.
Jak powinna wyglądać dieta przy cholestazie?
Cholestazie znacznie łatwiej jest zapobiegać niż ją leczyć. Z tego względu dobrze jest zawczasu zadbać o odpowiednią dietę. Zdrowa dieta to taka, która pozwoli nam utrzymać, ewentualnie osiągnąć prawidłową masę ciała. Jeżeli chcemy zapobiegać cholestazie, nie powinniśmy radykalnie ograniczać spożycia tłuszczów – są one ważne dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Jednocześnie starajmy się wybierać tłuszcze pochodzenia roślinnego (oliwa z oliwek, olej kokosowy, olej lniany, olej sezamowy).
Zaleca się komponowanie posiłków z produktów o wysokiej gęstości energetycznej. Warto wybierać żywność świeżą i jak najmniej przetworzoną. Do posiłków dobrze jest dodawać ostropest plamisty (rewelacyjnie przyspiesza regenerację wątroby).
Dieta w profilaktyce cholestazy nie może nadmiernie obciążać układu pokarmowego – z tego względu powinna być raczej lekkostrawna.
Pomiędzy posiłkami należy spożywać duże ilości wody – jest ona bardzo ważna, gdyż odwodnienie organizmu przyczynia się do zagęszczenia żółci, i tym samym – utrudnienia jej obiegu.
Obowiązkowo należy wyeliminować z menu produkty typu fast food, słodycze, słodzone soki i napoje gazowane, napoje energetyczne. Nie służą nam również bardzo ostre przyprawy.
Niektórzy lekarze zalecają dodatkowo wprowadzenie suplementacji witaminami A, E, D i K, a także przyjmowanie enzymów trawiennych (warto to wcześniej uzgodnić z lekarzem).
