Chmiel – charakterystyka, właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, ciekawostki

0

Chmiel to roślina, która większości z nas kojarzy się z produkcją piwa. Jest to oczywiście prawda, jednak ma on znacznie więcej zastosowań. Czym dokładnie jest chmiel i jakie ma właściwości? W jaki sposób wykorzystuje się tę roślinę? Czy istnieją przeciwwskazania do spożywania chmielu?

Czym jest chmiel?

Mianem chmielu (chmiel zwyczajny, humulus lupulus) określamy wieloletnią, dwupienną roślinę zaliczaną do rodziny konopiowatych. Chmiel powszechnie występuje w Polsce. Można go spotkać w wilgotnych zaroślach, niektórych lasach, nad rowami, w okolicach zabudowań. Chmiel jest rośliną płożącą się lub pnącą (jeżeli nie napotka na drodze żadnej podpory, zaczyna się płożyć). Jest on w stanie osiągnąć do sześciu metrów długości. Co ciekawe zawsze wije się w prawo. Surowcem zielarskim są tylko i wyłącznie żeńskie kwiatostany, nazywane potocznie szyszkami chmielu. Roślina posiada wiele właściwości – korzystnie oddziałuje na układ nerwowy, działa antybakteryjnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, antyutleniająco, estrogennie. Niezwykły chmiel może chronić nas przed nowotworami, a także skutecznie opóźniać starzenie się organizmu. Wyróżniamy wiele jego odmian. Z chmielu produkuje się piwo, znajduje on zastosowanie w kuchni, jest także powszechnie wykorzystywany przez przemysł kosmetyczny.

Jaki jest skład chmielu?

Właściwości lecznicze chmielu są wynikiem obecności w nim substancji nazywanej ksantohumol, która jest flawonoidem. Ksantahumol charakteryzuje się silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi (jego działanie jest czterokrotnie silniejsze niż działanie kwasu askorbinowego). Związek ten chroni przed wieloma nowotworami, między innymi rakiem prostaty. Co więcej posiada właściwości antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe. Ksantohumol hamuje też wzrost Plasmodium falciparum- pierwotniaka odpowiedzialnego za wywoływanie malarii.

Chmiel zawiera także inne flwonoidy – między innymi kwercetynę, kemferol, rutynę, izoksantohumol i 8-prenylonaryngeninę, które również powodują redukcję namnażania i śmierć komórek nowotworowych.

W chmielu znajdziemy także alfa-kwasy (humulony: humulon, kohumulon, adhumulon, prehumulon i posthumulon), które charakteryzują się silnym działaniem przeciwwirusowym (są szczególnie skuteczne w walce z wirusem RSV).

Roślina ta zawiera ponadto olejki eteryczne, związki żywicowe, terpeny, katechiny, chalkony, taniny, związki siarki, cholinę, fitohormony, woski.

Jakie są właściwości prozdrowotne chmielu?

Chmiel zwyczajny posiada udowodniony, pozytywny wpływ na ludzkie zdrowie. Przede wszystkim może on skutecznie chronić przed nowotworami i spowalniać starzenie się organizmu. Roślina obniża ciśnienie tętnicze, dzięki czemu przeciwdziała chorobom układu krążenia.

Ze względu na swoje właściwości chmiel jest pomocny w walce z chorobami o podłożu:

  • bakteryjnym,
  • wirusowym,
  • i grzybiczym.

Szyszki chmielu silnie oddziałują na układ nerwowy. Znane jest ich działanie uspokajające. Zaleca się stosowanie ich w stanach przewlekłego stresu, atakach lękowych, bezsenności. Chmiel jest w stanie również zmniejszać nadpobudliwość seksualną.

Roślina ma właściwości rozkurczowe, dlatego jest pomocna w schorzeniach żołądka i woreczka żółciowego.

Chmiel ma pozytywny wpływ na skórę – łagodzi stany zapalne, przyspiesza gojenie się ran. Wysoka zawartość antyoksydantów sprawia, że roślina ta wykorzystywana jest między innymi jako składnik kosmetyków przeciwzmarszczkowych.

Obecność hormonów roślinnych sprawia, że chmiel jest w stanie łagodzić przykre objawy menopauzy.

Zastosowanie chmielu w kosmetyce

kosmetyki w szklanych naczyniachChmiel powszechnie stosowany jest do wyrobu kosmetyków anty-aging. Obecne w nim fitohormony stymulują produkcję kolagenu i elastyny, wzmacniają skórę, przyspieszają procesy jej regeneracji, widocznie poprawiają jędrność. Dodatkowo zwiększają one produkcję kwasu hialuronowego, który przyczynia się do lepszego nawilżenia skóry.

Zawartość rutyny sprawia, że kosmetyki z dodatkiem chmielu uszczelniają naczynia krwionośne, zmniejszając tym nieestetyczne zaczerwienienia.

Działanie przeciwgrzybicze, antybakteryjne i przeciwzapalne sprawia, że chmiel świetnie sprawdza się w pielęgnacji skóry trądzikowej. Jest on ponadto wykorzystywany w kosmetykach do włosów przetłuszczających się. Łagodzi on obrzęki, swędzenie, zwalcza łupież, sprawia, że włosy stają się miękkie i puszyste. Chmiel może okazać się pomocny również wtedy, gdy mamy problemy z wypadaniem włosów o podłożu hormonalnym.

Ekstrakty z chmielu znajdziemy w takich produktach jak:

  • kremy i sera o działaniu przeciwstarzeniowym,
  • toniki i kremy do pielęgnacji skóry ze skłonnością do trądziku,
  • szampony i odżywki do włosów,
  • wcierki i toniki do włosów wypadających, ze skłonnością do łupieżu i przetłuszczających się.

Zastosowanie chmielu w kuchni

Szyszki chmielowe wykorzystywane są nie tylko do produkcji piwa. Już w starożytności zyskały one popularność w kuchni, gdzie traktowano go jako warzywo. Młode pędy chmielu serwowano z octem, solą lub olejem, czasem je gotowano.

Współcześnie młode pędy chmielu są popularnym dodatkiem do zup i sałatek.

Pędy tej rośliny w smaku przypominają szparagi, dlatego zazwyczaj podaje się je w ten sam sposób. Ich charakterystyczny goryczkowaty smak jest łagodzony dodatkiem sosów.

Chmiel – przeciwwskazania

Jednym z przeciwwskazań do spożywania chmielu jest przyjmowanie leków uspokajających, gdyż może on osłabić ich działanie.

Chmielu nie powinno się spożywać jeżeli zamierzamy prowadzić samochód – zawarte w nim substancje mają bowiem działanie nasenne.

Ze względu na brak wystarczających badań chmielu nie powinny spożywać kobiety spodziewające się dziecka, a także dzieci, które nie ukończyły dwunastego roku życia.

Uprawa chmielu

Historia uprawy chmielu w Polsce sięga już trzynastego wieku. Najintensywniejszy jej rozwój przypada natomiast na okres siedemnastego i dziewiętnastego wieku. Współcześnie najwięcej plantacji chmielu spotkamy w województwie lubuskim, wielopolskim, a także opolskim.

Choć chmiel jest rośliną przystosowaną do życia w klimacie umiarkowanym, potrzebuje do prawidłowego rozwoju dużo światła, a także stosunkowo wysokich temperatur. Optymalną dla niego jest średnia roczna temperatura wahająca się w granicach od 7,5 do 8,5 stopnia.

Jeżeli chodzi o wymagania glebowe – chmiel wymaga gleb żyznych (pH obojętne) i wilgotnych. Pod uprawę tej rośliny najlepiej sprawdzą się:

  • gleby brunatne,
  • czarnoziemy,
  • czarne ziemie,
  • mady pyłowe,
  • a także gleby bardzo dobrego i dobrego kompleksu pszennego.

Chmiel należy do roślin wieloletnich, co oznacza, że może rosnąć na jednym stanowisku nawet przez dwadzieścia lat. Przed rozpoczęciem sadzenia dobrze jest przeprowadzić głęboką orkę, co umożliwi prawidłowy wzrost korzeni. Warto również nawozić glebę potasem, fosforem i magnezem.

Dobry okres na sadzenie chmielu to wiosna i jesień – sadzimy ukorzenione sadzonki. Górna ich część powinna wystawać około dwunastu centymetrów ponad powierzchnię ziemi. Plantację chmielu należy regularnie odchwaszczać.

Osoby decydujące się na zasadzenie chmielu powinny liczyć się z faktem, że roślina ta może ulegać takim chorobom jak:

  • mączniak rzekomy,
  • werticilioza chmielu,
  • mączniak właściwy.

Chmiel nie jest odporny także na choroby wirusowe:

  • wirus mozaiki chmielu,
  • utajony wirus chmielu,
  • amerykański utajony wirus chmielu,
  • wirus mozaiki jabłoni,
  • wirus nekrotycznej pierścieniowej plamistości wiśni,
  • (czasem też) wirus mozaiki gęsiówki.

Zbiory szyszek chmielu powinny nastąpić, kiedy są one już w pełni dojrzałe, czyli w okolicach sierpnia. Dojrzałe szyszki mają barwę jasno-żółto-zieloną, charakteryzują się intensywnym aromatem, są także dość tłuste. Kwiatostany mogą być obrywane ręcznie, ewentualnie przy użyciu specjalnych maszyn do zbierania.

Po zebraniu powinny zostać poddane procesom suszenia. Optymalna temperatura suszenia waha się od czterdziestu do pięćdziesięciu pięciu stopni Celsjusza.

Ze względu na fakt, że uprawiane są jedynie osobniki żeńskie – rozmnażanie odbywa się drogą wegetatywną. Sadzonki pozyskiwane są z pędów z ubiegłego roku.

Popularne odmiany chmielu

Warto zdawać sobie sprawę, że istnieją różne odmiany chmielu. Do tych najpopularniejszych należą:

  • Amariilo, czyli uniwersalna odmiana amerykańska. Jest ona najczęściej wykorzystywana przy produkcji piw górnej fermentacji. Jej znakiem rozpoznawczym jest cytrusowy aromat.
  • Willamette to odmiana chmieli cechująca się delikatnym aromatem, a także wyczuwalnym posmakiem owoców. Zawiera ona od 4 do 7% alfa-kwasów.
  • Tettanger to aromatyczna niemiecka odmiana, która jest odpowiedzialna za korzenny aromat trunków. Uprawia się ją przede wszystkim w Niemczech, Stanach Zjednoczonych, a także Szwajcarii. Jest ona szczególnie polecana do chmielenia piw typu lagger. Zawartość alfa-kwasów waha się w tym przypadku od 3 do 4,5%.
  • Target jest angielską odmianą goryczkową, która wyróżnia się ziołowym aromatem. Jest ona przeznaczona do chmielenia brytyjskich piw górnej fermentacji. Stężenie alfa-kwasów to od 9,5 do 12,5%.
  • Bramling Cross jest brytyjską uniwersalną odmianą, która wyróżnia się aromatami owoców cytrusowych i czarnej porzeczki. Obecnie używa się jej przede wszystkim do chmielenia piw świątecznych i ciemnych, a niekiedy także angielskich bitterów. W odmianie tej zawartość alfa kwasów wynosi od 5 do 7%.
  • Brewer’s Gold jest to szlachetna niemiecka odmiana chmielu goryczkowego o zawartości alfa-kwasów od 5,5 do 6,5%.
  • Cascade to amerykańska odmiana chmielu aromatycznego, w której wyraźnie wyczuwalne są aromaty owoców tropikalnych. Używa się go do produkcji piw górnej fermentacji. Odmiana ta zawiera od 4,5 do 7% alfa-kwasów.
  • Challenger to odmiana chmielu używana przede wszystkim do produkcji angielskich piw górnej fermentacji. Odmiana ma korzenno-owocowy aromat i wyczuwalną goryczkę.
  • Iunga to odmiana polska, która charakteryzuje się bardzo wyraźną goryczką. Została ona wyhodowana w IUNG Puławy.
  • Lomik jest kolejną polską odmianą, która pochodzi z okolic Nowego Tomyśla. Chmiel ten wykorzystywany był do produkcji piwa Grodziskiego, współcześnie sięga się po niego coraz rzadziej.
  • Lubelski jest to odmiana chmielu aromatycznego, której zaletą jest bardzo trwały aromat.
  • Marynka to pochodząca z polski odmiana, która jest bardzo aromatyczna, a jednocześnie zawiera w sobie duże ilości substancji goryczkowych. Zawiera ona od 6,5 do 9% alfa-kwasów.
  • Pacific Gem to nowozelandzka odmiana cechująca się nutami jagodowo-jeżynowymi. Znajdziemy w niej od 11-15% alfa-kwasów.
  • Permiant jest to odmiana chmielu pochodząca z Czech. Ma ona przyjemny aromat i wyraźnie wyczuwalną goryczkę. Zawartość alfa-kwasow waha się tu pomiędzy 7 a 9%.
  • Saaz to czeski chmiel aromatyczny. Piwa, które zostały z niego wyprodukowane mają ziołowo-korzenny aromat. Chmieli się nim piwa typu Bohemian-Pilzner. Obecność alfa-kwasów na poziomie 3-6%.
  • Sladek to kolejna czeska odmiana chmielu aromatycznego. Wykorzystuje się go głównie do chmielenia lagerów.

Ciekawostki na temat chmielu:

  • Chmiel do wyrobu piwa po raz pierwszy został wykorzystany przez średniowiecznych mnichów.
  • W Polsce piwo pojawiło się po raz pierwszy w jedenastym wieku.
  • Najwięcej goryczy ma piwo, do którego chmiel dodawany jest na początku warzenia.
  • Zapłodnione szyszki chmielu tracą swoje właściwości, dlatego na plantacjach szczególnie dba się o usunięcie wszystkich męskich okazów.
  • Chmiel często uprawiany jest jako roślina ozdobna.
4.8/10 - (5 votes)
reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Please enter your name here