Większość z nas żyje otoczona innymi ludźmi. Wiąże się to z niewątpliwymi zaletami, ale również wadami. Czasem zdarza się, że osoby z naszego otoczenia postępują wbrew naszej woli, robią rzeczy, które nam przeszkadzają i zagrażają naszym interesom. Jak sobie radzić w takich sytuacjach? Jak bronić swoich racji, a jednocześnie zachować dobre relacje z otoczeniem? Do tego jest nam potrzebna asertywność.
Dlaczego agresja i uległość to niewłaściwe postawy?
Osoby, które nie są w stanie sprzeciwić się innym ludziom określane są jako uległe. Uległość nie jest pożądaną cechą. Kiedy inni stale naruszają nasze granice, czujemy się nieszczęśliwi, nie jesteśmy również w stanie realizować swoich celów. Dodatkowo ludzie ulegli zazwyczaj nie cieszą się szacunkiem otoczenia.
Część ludzi stosuje inną strategię – stają się oni agresywni. Narzucają oni swoje zdanie innym, nie licząc się z kosztami. Ich interesy są ważne, natomiast reszta świata się nie liczy. Taka strategia przynosi jedynie krótkotrwałe korzyści. Osoba agresywna w niektórych sytuacjach jest w stanie coś uzyskać, jednak w dłuższej perspektywie czasu zaczyna tracić. Otoczenie stopniowo się od niej odsuwa. Po pewnym czasie taki człowiek traci przyjaciół i znajomych.
Często zdarza się, że zachowania agresywne przejawiają osoby, które niegdyś były zmuszane do uległości. Przejście ze skrajności w skrajność nie przynosi im korzyści. Zarówno agresja jak i uległość generuje w nas wiele stresu, który pogarsza jakość naszego życia.
Złotym środkiem jest tu asertywność, czyli zdolność do realizowania własnych planów, nie szkodząc przy tym innym ludziom. Asertywność wymaga jednak treningu.
Jak działa osoba asertywna?
Asertywność wymaga przyjęcia określonej strategii działania. Przede wszystkim:
- komunikuje ona swojemu otoczeniu o zaistniałej sytuacji,
- informuje jakie uczucia się w niej pojawiają w związku z tą sytuacją,
- mówi o konsekwencjach drugiej strony, jeżeli dana sytuacja nie ulegnie zmianie,
- a następnie przystępuje do realizacji swoich obietnic.
Wielu ludziom asertywność przychodzi z wielkim trudem. Jest dla nich problemem zwrócenie uwagi innym, spokojne wytłumaczenie, że dana sytuacja jest dla nich nie do przyjęcia. Problemy z asertywnością są charakterystyczne dla osób, które w dzieciństwie były karane za wyrażanie swoich uczuć i oczekiwań. Dziecko, które było bite w momencie, kiedy sprzeciwiło się rodzicowi, będzie odczuwało paraliżujący strach przed sprzeciwem wobec innych ludzi. Warto jednak nauczyć się go przełamywać, gdyż konsekwencje są trudne do przecenienia. Asertywny komunikat musi być wypowiedziany ze spokojem i pewnością siebie. W naszym głosie nie powinno być złości i agresji, co często jest także problemem.
Kolejnym wyzwaniem asertywności jest wyrażanie własnych uczuć. Jeżeli osoba lub grupa osób nie reaguje na nasze uwagi, powinniśmy powiedzieć jakie uczucia wywołuje w nas konfliktowa sytuacja. Przykładowo, jeżeli ktoś bardzo głośno zachowuje się w kinie, możemy czuć się zirytowani i źli, gdyż nie jesteśmy w stanie oglądać filmu, za który zapłaciliśmy. Niestety ogromna większość ludzi ma duże problemy zarówno z nazywaniem, jak i wyrażaniem własnych emocji. Nauka tej sztuki może zająć dużo czasu.
W sytuacji, kiedy informacja o naszych emocjach nie robi na odbiorcy najmniejszego wrażenia, należy poinformować go o konsekwencjach, jakie poniesie, jeżeli nie zmieni swojego zachowania. Kiedy dotyczy to osoby hałasującej w kinie może być to na przykład wezwanie ochrony. Tu również należy zachować spokój i pewność siebie. Zanim przystąpimy do działania warto wyraźnie powtórzyć drugiej stronie, co zrobimy jeżeli nie spełni ona naszych oczekiwań. Jednocześnie pamiętajmy, że oczekiwania te muszą być całkowicie realne do wykonania.
Załóżmy, że osoba w kinie cały czas nas ignoruje i zachowuje się w sposób nieodpowiedni do miejsca i sytuacji. Osoba asertywna nie cofa się, ale przystępuje do działania, czyli w tym przypadku udaje się do ochrony.
Jakie błędy najczęściej popełniamy w komunikacji z innymi?
Poważnym błędem osób, które starają się być asertywne jest bardzo emocjonalne wypowiadanie się. Często krzyczymy lub grozimy, co wywołuje efekt przeciwny do zamierzonego. Innym problemem jest fakt, że niekiedy prosimy o rzeczy niewykonalne. Przykładowo żądanie od pracownika, który nie nadąża z bieżącymi obowiązkami, żeby w czymś nas wyręczył nie jest uczciwe. Osoba asertywna myśli o sobie, nie zapomina jednak o innych ludziach.
Początkowo zachowania asertywne mogą sprawić nam wiele trudu. Mogą być również źródłem silnego stresu, zwłaszcza jeżeli wychowywaliśmy się w domach, gdzie jako dzieci nie mieliśmy żadnych praw, a nasze granice przekraczano codziennie. Pamiętajmy jednak, że teraz jesteśmy dorosłymi ludźmi, którzy zasługują na szacunek zarówno swój, jak i naszego otoczenia. Mamy więc prawo do pewnych oczekiwań względem innych ludzi. Wbrew opinią niektórych umiejętnie zastosowana asertywność przysporzy nam sympatii innych.