Arnika górska – charakterystyka, właściwości, zastosowanie arniki w lecznictwie i w kosmetyce

0

Arnika górska to roślina o wielu cennych właściwościach, która współcześnie zagrożona jest wyginięciem. Nie możemy zbierać dziko rosnącej arniki. Surowiec zielarski pozyskiwany jest tylko i wyłącznie z upraw. Jakie właściwości posiada arnika? Czy istnieją jakieś przeciwwskazania do jej stosowania?

Czym jest arnika górska?

Arnika górska (inaczej kupalnik górski) jest to roślina lecznicza, którą zaliczamy do rodziny astrowatych. Jej łodyga jest gruczołowato owłosiona, prosta, zielona. W sprzyjających warunkach jest w stanie osiągnąć do 60 centymetrów wysokości. Na jej szczycie znajduje się od 1 do 5 koszyczków. Liście arniki mogą być ząbkowane lub całobrzegie. Kwiaty rośliny mają barwę pomarańczowo-żółtą. Owocem jest niełupka, na której szczycie znajdują się żółtawe włoski puchu kielichowego. Okres kwitnienia arniki górskiej trwa od czerwca do sierpnia. Kwiaty zapylane są przez motyle i błonkówki, dochodzi również do samozapylenia. Arnika górska jest w stanie rozmnażać się wegetatywnie. W naturalnych warunkach można ją spotkać na wrzosowiskach, w traworoślach, w murawach, na łąkach, na polanach i obrzeżach lasów (w tej chwili w Polsce rośnie dość rzadko – spotkamy ją przede wszystkim w Karpatach, Sudetach, na Mazurach, a także na Suwalszczyźnie). W Polsce roślina ta zagrożona jest całkowitym wyginięciem, dlatego objęto ją ścisłą ochroną gatunkową. Arnika posiada właściwości lecznicze, a jednocześnie jest rośliną trującą. Im większa wysokość występowania arniki górskiej, tym jej kwiaty są bardziej aromatyczne. 

Arnika górska – skład

Surowcem zielarskim są koszyczki kwiatowe arniki górskiej (niekiedy również liście korzenie i kłącza), które zbiera się przy bezdeszczowej pogodzie na początku okresu kwitnienia i suszy w warunkach naturalnych. Zawierają one między innymi fitosterole, aminy, kwasy organiczne, triterpeny, sole mineralne, saponiny, garbniki, gorycze, karotenoidy, olejki eteryczne, flawonoidy, laktony seskwiterpenowe (między innymi helenalinę – znajduje się ona w świeżo zebranych roślinach, które jeszcze kwitną).

Arnika górska – wpływ na zdrowie

blankArnika górska charakteryzuje się działaniem przeciwobrzękowym, antyseptyczny, przeciwzapalnym, antybakteryjnym, a nawet przeciwbólowym.

Dużą popularnością cieszą się preparaty z arniką, które likwidują obrzęki i siniaki. Są one bardzo skuteczne, gdyż wzmagają krążenie i rozpraszają osocze, krew i limfę z uszkodzonych tkanek.

Preparaty z arniką mogą zwalczać ból związany z urazami stawów i mięśni (pomagają one choćby w łagodzeniu zakwasów, stłuczeniach, zwichnięciach, skręceniach). Związki zawarte w arnice przyspieszają regenerację uszkodzonych tkanek.

Arnika jest pomocna także przy odmrożeniach i oparzeniach (pod warunkiem, ze urazy nie są głębokie) I i II stopnia, wylewach podskórnych, bólach barków, owrzodzeniach żylakowych, bólach pooperacyjnych, czyrakach, bólach artretycznych.

Zawarte w arnice flawonoidy posiadają silne działanie przeciwbakteryjne, dlatego mogą bardzo pomóc przy chorobach dziąseł. Z tego względu można znaleźć je w wielu preparatach stomatologicznych (na przykład w płynach do płukania ust). Regularne stosowane zwalczają afty, owrzodzenia jamy ustnej, czy stany zapalne dziąseł. Arnika uszczelnia ściany naczyń krwionośnych.

Arnika stosowana wewnętrznie jest pomocna przy takich dolegliwościach jak: żylaki odbytu, zespół pozakrzepowy, zaburzenia mózgowego i wieńcowego krążenia krwi, stany zapalne i zakrzepy w naczyniach krwionośnych kończyn dolnych, bolesna parestezja, postępujące osłabienie mięśnia sercowego związane z miażdżycą, krwawienia po porodzie, a także w trakcie klimakterium.

Zastosowanie arniki górskiej w kosmetyce

Arnika zmniejsza cienie i worki pod oczami (zmniejsza opuchliznę i znacząco poprawia wygląd skóry), dlatego jest bardzo popularnym składnikiem preparatów do pielęgnacji okolic oczu. Kosmetyki z dodatkiem arniki zmniejszają oznak przemęczenia, zapewniają skórze zdrowy i wypoczęty wygląd.

Ekstrakty z arniki obkurczają naczynia krwionośne, dlatego wykorzystuje się je do produkcji kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry naczynkowej (likwidują one nieestetyczne pajączki). Kosmetyki z arniką są skuteczne w walce z każdą formą cellulitu.

Arnika dodawana jest również do kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry tłustej, trądzikowej, łojotokowej. Zawierają one liczne przeciwutleniacze, likwidują bakterie, wirusy i grzyby.

Ekstrakty arniki dodawane do szamponów i płukanek do włosów zmniejszają przetłuszczenie się skóry głowy, wykazują też silne działanie przeciwłupieżowe.

Przeciwwskazania do stosowania arniki górskiej

Arnika górska wykorzystywana jest przede wszystkim do zastosowań zewnętrznych. Preparaty wykonane z tej rośliny nie powinny być stosowane u kobiet w ciąży. U części osób mogą one wywołać uczulenia kontaktowe, dlatego przed zastosowaniem warto jest wykonać próbę alergiczną (jeżeli stwierdzimy uczulenie, nie powinniśmy jej stosować). Arniki nie można aplikować a otwarte rany (w przypadku ciężkich urazów tkanek, szczególnie oparzeniach trzeciego stopnia powodujących otwarte rany, preparaty z arniką nie tylko nie pomogą, ale mogą poważnie zaszkodzić).

Preparaty do stosowania doustnego, które zawierają substancje czynne z arniki silnie oddziałują na układ pokarmowy i układ krążenia. Zdarza się, że zaburzają one pracę serca, podnoszą ciśnienie tętnicze, podrażniają żołądek, powodują wymioty, zwężenie źrenic i bóle brzucha. Nie powinny ich stosować osoby z chorobą wrzodową, a także osoby z chorobami serca lub po przebytym zawale. W żadnym wypadku nie powinno się ich stosować w trakcie leczenia glikozydami naparstnicowymi lub strodantyną.

Olej z arniki górskiej

Olej z arniki wytwarza się z kwiatów tej rośliny. W niemal połowie składa się on z kwasów tłuszczowych (przede wszystkim kwasu linolenowego, linolowego, palmitynowego, mirystynowego). Ważnym składnikiem oleju z arniki jest też mieszanina tymolu, w tym różnych eterów tego związku, takich jak eter dimetylowy. Zawiera o również helenalinę.

Pozyskiwany z arniki olej znajduje zastosowanie w perfumach i niektórych kosmetykach. Nie zaleca się stosowania go w aromaterapii, gdyż w większych ilościach jest toksyczny.

W postaci rozcieńczonej (można łączyć go z olejem migdałowym, czy olejkiem z pestek winogron w proporcjach 3:7) wykazuje on działanie przeciwzapalne i antybakteryjne. Może być on pomocny przy bólach mięśni i stawów, zwichnięciach, bólach reumatycznych, stłuczeniach, obrzękach, trądziku, a nawet wypadaniu włosów.

Olej z arniki możemy przygotować samodzielnie. Do tego celu będziemy potrzebowali:

– grubo zmielonych, suszonych kwiatów arniki,

– oliwy z oliwek,

– odpowiednio dużego, czystego i szczelnego słoika.

Słoik należy wypełnić surowcem zielarskim, a następnie zalać oliwą z oliwek (bardzo ważne jest, żeby oliwa całkowicie przykryła kwiaty). Jednocześnie w słoiku powinno pozostać nieco wolnej przestrzeni. Słoik szczelnie zakręcamy i kładziemy w ciepłym miejscu na około trzy tygodnie (w ciągu tego czasu trzeba nim regularnie potrząsać). Po upływie tego czasu olej dokładnie przecedzamy i przelewamy do szklanej butelki.

Nalewka z arniki górskiej 

Nalewka z arniki to koncentrat, który przed użyciem należy rozcieńczyć z wodą (musi być ona rozcieńczona dziesięciokrotnie). Nadaje się ona tylko i wyłącznie do stosowania zewnętrznego. Możemy wykorzystać ją do wykonania okładów na stłuczenia, zwichnięcia, bóle reumatyczne, czy ukąszenia owadów.

Do samodzielnego przygotowania nalewki z arniki będziemy potrzebować suszonych kwiatów tej rośliny i 70-procentowego spirytusu. Trzy łyżki stołowe suszonych kwiatów wsypujemy do słoika i zalewamy spirytusem (około pół litra). Naczynie należy szczelnie zakręcić i umieścić w ciepłym miejscu (może być to parapet, czy okolice kaloryfera) na około trzy tygodnie. Po tym czasie nalewkę przecedzamy i przelewamy do butelki (najlepiej wykonanej z ciemnego szkła).

Jak zrobić napar i odwar z arniki górskiej?

Napar i odwar z arniki górskiej można wykorzystać do okładów, płukanek do włosów, czy przemywania skóry.

Do produkcji naparu potrzebujemy łyżki stołowej suszonych kwiatów arniki i szklanki wrzącej wody. Kwiaty zalewamy wodą i odstawiamy pod przykryciem na około pół godziny. Po upływie tego czasu odcedzamy napar.

Odwar wykonamy z jednej łyżeczki suszonych kwiatów arniki i szklanki wody. Kwiaty przekładamy do niewielkiego rondelka, zalewamy wodą, doprowadzamy do wrzenia, a następnie gotujemy jeszcze przez pięć minut. Po tym czasie odstawiamy go na kwadrans do ostygnięcia i przecedzamy.

Arnika górska – uprawa

blankArnika górska często uprawiana jest w ogrodach. Ceni się ją za walory lecznicze i kosmetyczne, a także atrakcyjny wygląd. Dodatkowo arnika jest rośliną miododajną.

Uprawa arniki nie należy do najprostszych, gdyż roślina ta rozwija się bardzo powoli. Najszybciej jest rozmnażać ją przez podział kłączy. Arnice należy zapewnić nasłonecznione stanowisko (roślina świetnie prezentuje się w ogrodach skalnych). Jeżeli chodzi o glebę – dobrze jest wybrać przepuszczalną i piaszczystą, taką, w której nie tworzą się zastoiska wodne.

Arnika nie ma wielkich wymagań jeżeli chodzi o pielęgnację. Zaleca się jedynie obrywanie zaschniętych kwiatów. Dzięki temu zabiegowi możemy przedłużyć okres kwitnienia.

Arnika górska jest niekiedy atakowana przez mszyce.

Czy wiesz, że:

– O właściwościach leczniczych arniki pisała już Święta Hildegarda.

– W Polsce arnika górska objęta jest ścisłą ochroną gatunkową.

– Arnika zdobyła dużą popularność w XVIII wieku, kiedy to wprowadzono ją do aptek. Efektem były niekontrolowane zbiory tej rośliny, co znacznie przyczyniło się do jej przetrzebienia.

– Arnika uprawiana jest niekiedy w ogrodach jako roślina ozdobna.

– Znaczek pocztowy przedstawiający arnikę górską został wyemitowany przez Pocztę Polską w 1967 roku (był on w obiegu do roku 1994). Projekt znaczka wykonał Andrzej Heidrich.

– Dawniej wierzono, ze ustawienie arniki na oknie ochroni dom przed uderzeniem pioruna.

– W dawnych czasach w Bawarii, w wigilię św. Jana wtykano arnikę górską na brzegach pól – miała ona chronić przed gradobiciem.

– Arnika górska znana jest również pod nazwą pomornik, czy traganek górski.

– Właściwości arniki doceniał podobno wybitny niemiecki pisarz Johann Wolfgang von Goethe, który w młodości pracował w aptece.

– Dawniej praktykowano przyrządzanie wywaru z arniki na piwie.

4.8/10 - (3 votes)
reklama
blank
Artykuł sprawdzony merytorycznie przez ekspertów portalu StaloweZdrowie.pl

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Please enter your name here