Otyłość jest poważnym problemem współczesnego społeczeństwa. Jest ona zjawiskiem tak częstym, że określa się ją nawet mianem choroby cywilizacyjnej (szacuje się, że może dotyczyć nawet połowy osób, które ukończyły trzydziesty rok życia). W naszym społeczeństwie funkcjonuje wiele stereotypów dotyczących ludzi otyłych. Co to za stereotypy i skąd się one wzięły.
Otyłość jako choroba
Współcześnie coraz więcej osób zdaje sobie sprawę, że otyłość jest poważną chorobą, a nie tylko defektem natury estetycznej jak postrzegano ją jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Nadmierna masa ciała jest przyczyną wielu chorób, w tym również tych, które zagrażają naszemu zdrowiu i życiu.
Równocześnie warto zdawać sobie sprawę, że to czy jesteśmy otyli nie zawsze jest zależne od nas. Zdarza się, że nagły przyrost masy ciała jest wynikiem stosowania niektórych leków, zaburzeń hormonalnych, czy też chorób psychicznych.
Stereotypy na temat osób otyłych
Posługujemy się stereotypami, gdyż upraszczają one nasz świat. Dzięki nim jesteśmy w stanie podejmować szybkie decyzje. Jednocześnie często są one krzywdzące dla innych ludzi, w tym również ludzi otyłych.
Otyłość kojarzy się nam z przejadaniem się, przez co obraz osoby otyłej staje się negatywny. Postrzegamy ją jako człowieka słabego, nie potrafiącego się zdyscyplinować. Otyłość często kojarzy się z lenistwem. Możemy mieć wrażenie, że osoba ta jest gruba, gdyż brakuje jej motywacji do wstania z kanapy. Często jest to prawdą, choć istnieje wiele przypadków, które temu przeczą.
Otyłość kojarzy się nam ze złym stanem zdrowia, nie atrakcyjnością i nie popularnością.
Co ciekawe otyłe kobiety są oceniane zdecydowanie gorzej niż otyli mężczyźni. Jest to spowodowane faktem, że kobieta (w przeciwieństwie do mężczyzny) jest odbierana przez pryzmat swojego wyglądu. Osoby otyłe również oceniają inne osoby otyłe kierując się tymi samymi stereotypami.
Stereotypy pojawiają się dość wcześnie. Posługują się nimi już dzieci między piątym a dziesiątym rokiem życia. Dotyczą one zarówno dorosłych, jak i innych dzieci. Istnieje wiele badań, które potwierdzają, że dzieci niechętnie widzą osoby otyłe jako towarzyszy zabawy. Ich opinie dotyczące otyłych rówieśników są bardzo negatywne. Dzieci z otyłością często określane są jako leniwe, mniej inteligentne, brzydkie, brudne, samotne, samolubne, posiadający skłonności do kłamstwa.
Bardzo negatywne stereotypy dotyczące osób otyłych funkcjonują też w środowisku młodzieży. Młodzi ludzie uważają otyłych rówieśników za leniwych, nieatrakcyjnych, nie mających szans na znalezienie dobrego partnera, mających mniejsze zdolności seksualne, posiadających niskie poczucie własnej wartości.
Jakie są konsekwencje stereotypów dotyczących otyłości?
Stereotypy dotyczące otyłości mają bardzo negatywne konsekwencje dla osób otyłych. Mają one wpływ na psychikę, życie rodzinne, relacje społeczne, a nawet życie zawodowe. Dzieje się tak, gdyż w naszym społeczeństwie utrzymywanie niskiej wagi ciała kojarzy się z większą kontrolą, panowaniem nad sytuacją. Otyły kandydat na pracownika może się więc wydawać mniej kompetentny.
Warto jest podkreślić, że sytuacja wygląda zupełnie inaczej w społeczeństwach, gdzie dostęp do żywności jest bardzo ograniczony. Nadwaga i otyłość są tam stanem trudnym do osiągnięcia, a przez to pożądanym.
Stereotypy funkcjonujące w naszym społeczeństwie sprawiają, że osoby otyłe często stają się ofiarami agresji – zarówno słownej, jak i fizycznej. Takie działanie nie poprawiają sytuacji tych osób. Istnieją badania, które pokazują, że agresja wobec osób otyłych przekłada się na zwiększenie wagi.
Dyskryminacja ze względu na wagę powodem otyłości
Osoby dyskryminowane ze względu na wagę jeszcze bardziej tyją. Co więcej wysoka waga utrzymuje się u nich przez długi czas. Stereotypy są tu jak samospełniająca się przepowiednia, gdyż dyskryminacja ze względu na inne czynniki (takie jak na przykład płeć czy rasa) nie wpływa w żaden sposób na wzrost wagi. Kiedy osoba otyła uwierzy w stereotypy dotyczące otyłości, ma mniejszą motywację do podjęcia diety i aktywności fizycznej. Dochodzi do wniosku, że skoro jest otyła, jest również leniwa i nie ma kontroli nad własnym życiem. Dodatkowo silny stres, który wiąże się z napiętnowaniem przez społeczeństwo sprawia, że może ona próbować „pocieszać się” jedzeniem.
Jak pomóc osobie otyłej?
Osoby otyłe w żadnym wypadku nie powinny być prześladowane. Jednocześnie należy jasno podkreślić, że otyłość jest chorobą, którą należy leczyć, a nie stanem, który trzeba zaakceptować. Pamiętajmy, że nadmierna masa ciała ma negatywny wpływ na nasze zdrowie. Otyłość może być przyczyną cukrzycy, chorób układu sercowo-naczyniowego, a nawet nowotworów. Osoby otyłe nie są w pełni sprawne, nie są w stanie korzystać z życia w równym stopniu co osoby szczupłe. Jeżeli nadmierna masa ciała sprawia, że schodzenie ze schodów sprawia nam nie lada trudności, oznacza to, że mamy problem. Problemy natomiast należy rozwiązywać. Na to, czy jesteśmy otyli czy też nie, mamy duży wpływ.
Osoby otyłe często znalazły się w błędnym kole i nie potrafią poradzić sobie ze swoim problemem. Potrzebują wsparcia. Dotyczy to przede wszystkim dzieci i młodzieży, gdyż potwierdzono, że otyłość często towarzyszy im w późniejszych latach życia.
W leczeniu otyłości bardzo ważne jest wsparcie rodziny, szkoły, a także rówieśników. Należy cały czas pamiętać, że jest to choroba przewlekła, która wymaga systematycznego leczenia. Leczenie otyłości nie jest łatwe, co jest wynikiem funkcjonujących w naszym społeczeństwie stereotypami. Osoba otyła musi radzić sobie z negatywnymi stanami emocjonalnymi, które wynikają z agresji (często przybierającej formę prześladowań) otoczenia.
Wsparcie środowiska rodzinnego
Bardzo ważną rolę w rozwoju, a także leczeniu otyłości ma środowisko rodzinne. Należy zdać sobie sprawę, że to tu często ma miejsce początek problemów z nadprogramowymi kilogramami. Przede wszystkim rodzina musi zdać sobie sprawę jak ogromny wpływ ma otyłość na zdrowie i jakość życia człowieka.
Zdecydowanie warto jest obserwować młodego człowieka, by wykryć problem skłonności do otyłości jak najwcześniej. Niewątpliwie pomagają w tym regularnie prowadzone pomiary masy ciała. Jeżeli zauważymy jakieś nieprawidłowości, należy udać się do dietetyka.
W większości wypadków jednak otyłość u dzieci i młodzieży rozwija się do niebezpiecznych rozmiarów, gdyż rodzina bagatelizuje ten problem. W niektórych środowiskach nadwaga jest wręcz powodem do zadowolenia. Mówi się, że dziecko po prostu „dobrze wygląda”. Dotyczy to zwykle rodzin, w których większość członków jest otyła. Odchudzanie dziecka może być odebrane jako atak na rodziców. Niezbędna jest więc zmiana myślenia o otyłości. Niekiedy rodzice lub opiekunowie potrzebują edukacji w tej kwestii.
Najwięcej szans na pokonanie otyłości mają młodzi ludzie, którzy mogą liczyć na wsparcie rodziców. Ci ostatni powinni wierzyć, że uda się rozwiązać ten problem, wzmacniać dziecko w postanowieniach (ważne jest chwalenie za dotychczasowe sukcesy). Jednocześnie rodzina powinna pamiętać, że walka z otyłością to nie poważna i często trudna sprawa, a ich dziecko nie jest robotem i od czasu do czasu ma chwile słabości. Nie powinno się karać młodego człowieka, któremu nie udało się wytrwać na diecie. Dobrze jest się zastanowić, co można zrobić następnym razem, żeby podobna sytuacja się nie powtórzyła. Kluczem do sukcesu jest dobra komunikacja i życzliwość między wszystkimi członkami rodziny.
Należy zdawać sobie sprawę, że dziecko najczęściej nie jest w stanie schudnąć w izolacji od rodziny. To rodzice dają mu kieszonkowe, to oni zajmują się przygotowywaniem posiłków. Często okazuje się, że dziecko jest w stanie schudnąć tylko wtedy, kiedy cała rodzina zmieni negatywne nawyki żywieniowe.
Również rodzina ma duży wpływ na zwiększenie aktywności fizycznej u dziecka. Współczesna młodzież coraz częściej spędza wolny czas przed komputerem lub smartfonem. Zadaniem rodziców jest więc zmiana nawyków swojego dziecka. Mogą oni na przykład zapisać je na gimnastykę lub dostosowane do jego możliwości zajęcia sportowe. Pamiętajmy, że dzieci uczą się przez naśladownictwo. Uzasadnione byłoby więc, żeby cała rodzina zaczęła uprawiać sport.
Środowisko szkolne a walka z otyłością
Stereotypy dotyczące osób otyłych sprawiają, że funkcjonowanie w środowisku szkolnym jest szczególnie trudne dla młodego człowieka. Prześladowania, którego młody człowiek doświadcza w szkole sprawiają, że bardzo niechętnie uczęszcza on na zajęcia, może zamknąć się w sobie.
Z powyższych względów niezmiernie ważne są działania podejmowane przez pracowników szkoły. Do nich należy ułatwienie funkcjonowania otyłej młodzieży w placówce edukacyjnej. Nauczyciele powinni obserwować dziecko, a w razie potrzeby podejmować działania przeciwdziałające dyskryminacji. Jeżeli zauważają oni problemy, powinni skontaktować się z rodzicami i psychologiem.
Niezmiernie ważne jest, żeby nauczyciel wf indywidualnie traktował otyłego ucznia. Program ćwiczeń dla niego powinien być indywidualny. Niedopuszczalne jest stawianie przed dzieckiem zadań, które narażą je na porażkę i ośmieszenie.
Dużą rolę odgrywa docenianie ucznia na forum klasy. Nauczyciele powinni podkreślać jego mocne strony, sukcesy i możliwości. Warto jest angażować otyłe dziecko w zadania (wspólnie z innymi uczniami), w których ma ono szansę odnieść sukces.
Środowisko rówieśnicze a otyłość
Środowisko rówieśnicze jest dla dzieci i młodzieży bardzo ważną grupą odniesienia. Otyłe dzieci często mają problemy z funkcjonowaniem w takich grupach. Jest to tym trudniejsze jeżeli warunkiem powodzenia w grupie jest atrakcyjność fizyczna i sukcesy w sporcie. Z punktu widzenia dziecka otyłego duże znaczenie ma znalezienie grupy, w której panują inne wartości niż kult ciała. Mogą mu w tym pomóc rodzice i nauczyciele. Należy zdawać sobie sprawę, że bariery pomiędzy dziećmi otyłymi i ich rówieśnikami wynikają przede wszystkim z tego, że dwie strony nie mają okazji się poznać.
Pamiętajmy, że negatywne postawy i agresywne reakcje wobec osoby otyłej sprawiają, że jej problemy się pogłębiają. Kluczem do sukcesu wydaje się więc leczenie otyłości (dieta, aktywność fizyczna), a także zapewnienie tej osobie pozytywnych relacji społecznych. Jeżeli tylko uwierzy ona, że jest w stanie schudnąć, cieszyć się sprawnym i szczupłym ciałem, prawdopodobnie prędzej czy później osiągnie swój cel.
