Home zdrowie Schizofrenia – charakterystyka, przyczyny, objawy, jak leczyć

Schizofrenia – charakterystyka, przyczyny, objawy, jak leczyć

0

Schizofrenia to ciężka choroba psychiczna, która niszczy nie tylko życie osoby chorej, ale także jej otoczenia. Szacuje się, że na schizofrenię może cierpieć nawet czterdzieści milionów ludzi na całym świecie. W Polsce może chorować nawet jeden procent społeczeństwa. Czym dokładnie jest schizofrenia? Jakie są przyczyny tej choroby? W jaki sposób się ona objawia? Jak wygląda proces leczenia?

Co to jest schizofrenia?

Mianem schizofrenii (inne stosowane nazwy to „psychoza schizofreniczna” lub choroba Bleurera) określamy chorobę psychiczną, którą zalicza się do psychoz. Charakteryzuje się ona nieadekwatnym (na skutek zmian chorobowych) postrzeganiem, przeżywaniem, odbieraniem i ocenianiem otaczającego świata. Jest to choroba ludzi młodych. Pierwsze objawy u większości osób ujawniają się zazwyczaj pomiędzy osiemnastym a trzydziestym piątym rokiem życia. Osoby chore na schizofrenię nie są zdolne do krytycznej oceny własnej osoby, a także tworzenia relacji z innymi ludźmi. Przyczyn schizofrenii może być wiele. Współcześnie uważa się, że pewną rolę mogą odegrać czynniki genetyczne, środowisko w jakim wychowywała się dana osoba, a także procesy neurobiologiczne. U osób ze schizofrenią zwiększona jest aktywność dopaminergiczna w szlaku mezolimbicznym mózgu. W przypadku zdiagnozowania schizofrenii podejmuje się leczenie przy użyciu leków przeciwpsychotycznych. Ogromną rolę w powrocie do zdrowia odgrywa także psychoterapia, a także pomoc choremu w funkcjonowaniu na gruncie zawodowym i społecznym. W niektórych przypadkach konieczna jest hospitalizacja (zwłaszcza kiedy działania pacjenta zagrażają jego zdrowiu i życiu, a także bezpieczeństwu otoczenia). 

Schizofrenia – przyczyny

Współczesna medycyna nie jest w stanie jednoznacznie wskazać przyczyn występowania schizofrenii. Uważa się, że dużą rolę w powstawaniu tej choroby mogą odgrywać czynniki genetyczne. W przypadku, gdy jeden rodzic choruje na schizofrenię, istnieje około sześć szans, że zachorują również dzieci. Sprawa jest jednak znacznie bardziej złożona, gdyż dzieci wychowujące się w domach, w których rodzice cierpią na zaburzenia psychiczne narażone są na ogromny, przewlekły stres, regularnie doświadczają traumatycznych przeżyć (trudno więc jednoznacznie winić geny).

Inne możliwe przyczyny występowania schizofrenii to traumatyczne przeżycia, przebycie choroby zakaźnej, która doprowadza do uszkodzenia mózgu, stosowanie używek takich jak narkotyki czy alkohol.

Do powstania schizofrenii mogą przyczynić się problemy z przebiegiem ciąży i porodem (na przykład, infekcje, które doprowadzają do niedotlenienia mózgu).

U osób ze schizofrenią stwierdza się zaburzenia w ilości neuroprzekaźników (a szczególnie dopaminy w układzie nerwowym). W wyniku tych zaburzeń w niektórych częściach mózgu może dojść do niedoborów dopaminy, w innych natomiast do jej nadaktywności.

Jak objawia się schizofrenia?

Schizofrenia to choroba, która najczęściej ujawnia się w młodym wieku – średnio od osiemnastego do trzydziestego piątego roku życia. Jednocześnie może ona wystąpić u dzieci i osób starszych.

U osoby chorej na schizofrenię dochodzi do zaburzeń myślenia. Osoby takie mają urojenia (występują one nawet u dziewięćdziesięciu procent chorych).

W większości wypadków choroba rozwija się szybko, choć zdarzają się również sytuacje, kiedy jej objawy ujawniają się powoli.

Schizofrenia to choroba, której towarzyszą rozmaite objawy. Dzielimy je na pozytywne (wytwórcze) i negatywne (ubytkowe). Jeżeli chodzi o objawy pozytywne, możemy do nich zaliczyć urojenia i omamy (chory widzi rzeczy, których nie jest w stanie dostrzec zdrowa osoba, często słyszy też głosy). Urojenia osób cierpiących na schizofrenię mogą być rozmaite (często zdarza się, że chora osoba ma myśli prześladowcze, wydaje się jej, że wszyscy ją obserwują i obmawiają).

Pacjent cierpiący na urojenia ksobne jest przekonany, że wszyscy mówią o nim i go wyśmiewają. Może to dotyczyć osób w najbliższym otoczeniu, ale także ludzi w telewizji i w radiu. Jeżeli chory cierpi na urojenia prześladowcze będzie przekonany (i prawdopodobnie będzie przekonywał do tego innych), że jest podsłuchiwany i obserwowany. Może też uważać się osoby z jego otoczenia chcą zrobić mu krzywdę, a nawet planują zamach na jego życie. Urojenia odsłonięcia polegają na tym, że chory myśli, że różne osoby (lub rzeczy) przechwytują jego myśli. Sprawiają oni, że myśli te stają się słyszalne dla innych osób. Osoba z urojeniami oddziaływania uważa, że jej ciało, a także myśli i uczucia podlegają wpływom innych osób/rzeczy.

Osoby chore na schizofrenię często doświadczają halucynacji (omamów), które mogą dotyczyć różnych zmysłów (słuchu, węchu, wzroku czy dotyku).

Pacjenci cierpiący na halucynacje słuchu słyszą różne szmery, stukanie, pukanie. Mogą być to również dźwięki bardziej złożone – słowa lub zdania wypowiadane przez głosy męskie lub żeńskie, a także takie, które trudno jest zidentyfikować.

Choroba ta bardzo często wiąże się ze zubożeniem funkcjonowania. Do negatywnych objawów schizofrenii zaliczamy:

  • awolicję, czyli brak własnej woli bądź też jej znaczne ograniczenie,
  • abulię, czyli bezczynność – osoba chora nie jest w stanie (lub ulega to u niej ograniczeniu) planować działań, które mają ją doprowadzić do określonego, złożonego celu,
  • spowolnienie ruchowe, brak dbałości o siebie,
  • aspontaniczność – uczucia i zachowania chorego na schizofrenię przestają być spontaniczne,
  • ahedonię, czyli utratę zdolności do odczuwania przyjemności,
  • apatię,
  • bierność,
  • zubożenie wypowiedzi – słownictwo osoby chorej na schizofrenię jest bardzo ubogie, nie jest ona w stanie podejmować zróżnicowanych tematów, często wypowiada się przy pomocy pojedynczych słów.

To jednak nie koniec objawów tej ciężkiej choroby. W przypadku schizofrenii bardzo często stwierdza się zaburzenia psychoruchowe, pogorszenie pamięci i koncentracji, zaburzenia uwagi, odizolowywanie się od innych ludzi, problemy z komunikacją z innymi. Do typowych objawów należą także zaburzenia afektu (spłycenie, sztywność i zubożenie emocjonalne) – człowiek chory nie potrafi dostosować się emocjonalnie do otoczenia, często ma poczucie beznadziejności życia i świata. Chorobie tej mogą towarzyszyć myśli samobójcze lub częste myśli o śmierci.

U osób chorych na schizofrenię ryzyko samobójstwa zwiększa się o około dziesięć procent. Na odebranie sobie życia częściej decydują się mężczyźni niż kobiety.

Należy zdawać sobie, że przebieg schizofrenii u poszczególnych pacjentów może być bardzo zróżnicowany. U części osób będą dominowały objawy pozytywne, u części negatywne. Z tego względu wprowadzono podział na różne rodzaje schizofrenii – na przykład schizofrenię paranoidalną, rezydualną, katatoniczną, prostą, niezróżnicowaną, hebefreniczną.

Schizofrenia rezydualna

Schizofrenia rezydualna nazywana jest niekiedy schizofrenią przewlekłą. W przypadku tej odmiany dominują objawy negatywne. Chory jest apatyczny, wycofany społecznie, obserwuje się u niego spowolnienie psychoruchowe, a także spowolnienie myślenia. Objawy schizofrenii rezydualnej mogą występować z różnym nasileniem. U niektórych osób jest ono stosunkowo niewielkie, u innym tak duże, że praktycznie uniemożliwia normalne funkcjonowanie. 

Bardzo charakterystyczne jest, że w początkowym okresie choroby pacjenci doświadczają omamów i urojeń.

Schizofrenia paranoidalna

Schizofrenia paranoidalna jest najpopularniejszą odmianą tej choroby. Jej cechą charakterystyczną są zdecydowanie urojenia i omamy, które uniemożliwiają funkcjonowanie w społeczeństwie. Urojenia są zazwyczaj prześladowcze, zazdrości, oddziaływania, odsłonięcia, ksobne (odnoszące). W większości wypadków nie tworzą one jednego, spójnego systemu.

U osób chorych na schizofrenię paranoidalną niezwykle często występują omamy słuchowe. Słyszą oni dźwięki i głosy, które w większości wypadków są przykre. Mogą one zmuszać chorego do wykonywania różnych czynności lub w nieprzyjemny sposób komentować jego wygląd.

Rozpoznanie schizofrenii paranoidalnej jest o tyle trudnej, że chorzy nie zawsze chcą mówić o doświadczanych omamach.

Schizofrenia prosta

Schizofrenia prosta bardzo różni się od schizofrenii paranoidalnej. Przede wszystkim cierpiący na to schorzenie nie doświadczają urojeń i omamów. Zmianami charakterystycznymi dla schizofrenii prostej są zamknięcie się w sobie, czy też pogorszenie codziennego funkcjonowania (gorsze radzenie sobie w szkole czy w życiu zawodowym). Osoby takie są apatyczne, mają skłonność do zachowań uznawanych za dziwne i nietypowe. Schizofrenia prosta jest na tyle mało charakterystyczna, że można pod nią podciągnąć naprawdę wiele schorzeń. Z tego względu wielu psychiatrów nie uznaje istnienia takiej choroby.

Schizofrenia niezróżnicowana

Schizofrenia niezróżnicowana jest bardzo trudna do zdiagnozowania. W jej przypadku muszą wystąpić objawy charakterystyczne dla schizofrenii, a jednocześnie na tyle mało zróżnicowane, żeby można było mówić o konkretnej odmianie tej choroby.

Schizofrenia hebefreniczna

Jeżeli chodzi o schizofrenię hebefreniczną można mówić o niskim nasileniu urojeń i omamów. U części osób występują one jedynie okresowo. Tu największym problemem są zaburzenia afektu (jest on niedostosowany do otoczenia), a także zachowanie, które przez większość społeczeństwa uznawane są za dziwaczne. Chorzy mają tendencję do błazenady, manieryzmów. Ich zachowanie charakteryzują się bezładem i bezcelowością. Osoby ze schizofrenią hebefreniczną są często bardzo rozkojarzone, ich wypowiedzi są na tyle chaotyczne, że otoczenie nie jest w stanie ich zrozumieć.

Ten rodzaj schizofrenii jest typowy dla ludzi młodych. W większości wypadków jest diagnozowany do dwudziestego piątego roku życia. Jego zdiagnozowanie jest bardzo trudne, gdyż objawy mogą sugerować również zaburzenia osobowości i epizody maniakalne.

Schizofrenia katatoniczna

Schizofrenia katatoniczna to taka, w której głównym problemem są zaburzenia psychoruchowe. Objawy tej choroby mogą skrajnie się różnić. Część chorych będzie w stanie, w którym nie reaguje na żadne bodźce, część będzie wykazywała nadmierne pobudzenie psychoruchowe.

Inne objawy schizofrenii katatonicznej to:

  • negatywizm, czyli niczym nieuzasadniony opór do wykonywania jakichkolwiek poleceń,
  • zastyganie – chorzy mają skłonności do zastygania w nietypowych pozycjach (często trwa to naprawdę długo),
  • giętkość woskowata to objaw polegający na tym, że u osoby chorej można ustawić jakąś część ciała w danej pozycji i będzie ona utrzymywała się przez długi czas.

U osób ze schizofrenią katatoniczną obserwuje się także zaburzenia popędów. Mogą one na przykład odmawiać spożywania pokarmów, co niekiedy jest w stanie doprowadzić do zagrożenia zdrowia, a nawet życia.

Schizofrenia: fazy

Pomimo, że schizofrenia u każdej osoby może przebiegać inaczej, jesteśmy w stanie wyodrębnić jej trzy fazy. Zazwyczaj są one wspólne dla wszystkich chorujących.

Faza pierwsza to faza zwiastująca nadejście choroby. Zachowanie i nastrój osoby chorej zaczynają się nagle zmieniać. Osoba, która dotychczas była towarzyska i pozytywnie nastawiona do życia zaczyna wycofywać się z życia społecznego, zrywać kontakty ze znajomymi i rodziną. Jej nastrój gwałtownie się pogarsza. Przestaje ona o siebie dbać, traci swoje dotychczasowe zainteresowania, przestaje troszczyć się o swoją pozycję w społeczeństwie.

Faza druga (inaczej faza ostra lub też faza nawrotów choroby) często charakteryzuje się nasilonymi halucynacjami i urojeniami. Chory z takimi objawami zazwyczaj trafia do szpitala psychiatrycznego, gdzie odbywa się ich intensywne leczenie.

Faza trzecia to etap stabilizacji, który następuje po prawidłowo przeprowadzonym leczeniu. Osoba, która chorowała na schizofrenię zaczyna wracać do zdrowia, a objawy choroby ustępują. Należy zaznaczyć, że może to trwać przez wiele lat. Nie da się niestety wykluczyć, że pojawią się nawroty choroby.

Schizofrenia: diagnoza

Schizofrenię diagnozuje się podczas dokładnego badania psychiatrycznego. Żeby możliwe było postawienie diagnozy charakterystyczne objawy schizofrenii muszą utrzymywać się przynajmniej przez okres jednego miesiąca.

Konieczne jest przeprowadzenie szczegółowych badań, gdyż schizofrenię można pomylić z wieloma innymi schorzeniami. Podobne objawy występują u osób z chorobą afektywną dwubiegunową, zaburzeniem schizoafektywnym, stwardnieniem rozsianym, otępieniem, stanami występującymi po przyjęciu substancji psychoaktywnych, zaburzeniami metabolicznymi, nowotworami ośrodkowego układu nerwowego, kiłą ośrodkowego układu nerwowego, a także zaburzeniem osobowości typu borderline.

Warto zaznaczyć, że współcześnie nie istnieją badania, które mogłyby wykluczyć lub potwierdzić schizofrenię. Można jednak wykonać badania neuroobrazowe. 

Negatywny wpływ na leczenie schizofrenii i samopoczucie chorego mają: cukrzyca, choroby układu krążenia, podwyższony poziom cholesterolu.

Jak wygląda leczenie schizofrenii?

Leczenie schizofrenii to proces długotrwały, który może trwać nawet przez całe życie chorego. Terapia jest bardzo zróżnicowana. Najważniejsza jest farmakoterapia – choremu podawane są leki przeciwpsychotyczne. Samo stosowanie leków może wyciszyć objawy choroby, jednak nie jest wystarczające.

Podczas ostrych napadów choroby pacjent musi przebywać w szpitalu psychiatrycznym.

Inne metody wspierające leczenie to psychoterapia, psychoedukacja, terapia zajęciowa. Dawniej chorych na schizofrenię leczono elektrowstrząsami, współcześnie zdarza się to bardzo rzadko.

Podczas zajęć z psychoedukacji chory jak i jego rodzina informowani są o rozwoju i przebiegu schizofrenii. Dowiadują się oni o czynnikach, które mogą wpłynąć na zaostrzenie się objawów choroby, a także o sposobach, które mogą zminimalizować jej konsekwencje.

Psychoterapia osoby ze schizofrenią może przybierać różne formy. W przypadku, kiedy osoba chora jest bardzo młoda – najczęściej stosuje się terapię rodzinną. Inne powszechnie stosowane metody to terapia poznawczo-behawioralna, terapia wspierająca, a także treningi funkcjonowania poznawczego.

Osoby chorujące na schizofrenię kierowane są również na terapie zajęciowe. Podczas nich uczą się one technik, które pozwalają lepiej radzić sobie z chorobą. Terapie zajęciowe oferują chorym na schizofrenię wsparcie społeczne.

Współczesna medycyna nie jest w stanie w pełni wyleczyć schizofrenii. Rokowania w przypadku tej choroby są bardzo zróżnicowane. Obecnie przyjmuje się, że leczenie przynosi dobre efekty jedynie u jednej trzeciej pacjentów. U pozostałych efekty nie są widoczne lub też nie są na tyle zadowalające, żeby umożliwić im normalne funkcjonowanie.

Podjęcie leczenia jest jednak konieczne w każdym przypadku, gdyż choroba ta błyskawicznie pogarsza funkcjonowanie osoby nią dotkniętej.

Jaka dieta wspiera leczenie schizofrenii?

Osoba ze cierpiąca na schizofrenię powinna się prawidłowo odżywiać. Istnieją bowiem badania wskazujące na zależność pomiędzy niewłaściwą dietą a nasilaniem się tej choroby. Oczywiście sama dieta nie uchroni nas przed schizofrenią, może jednak w znaczący sposób złagodzić jej objawy (dzięki niej można poprawić jakość życia pacjenta, a także skrócić czas hospitalizacji).

Badania przeprowadzone na osobach chorych na schizofrenię wskazują, że w ich organizmach (u osiemdziesięciu procent badanych) występuje niedobór nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, a szczególnie kwasów DHA.

Kwasy DHA są bardzo ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, gdyż znajdują się w mitochondriach komórek nerwowych. Są ponadto ważnym elementem budulcowym błon komórkowych.

Do najlepszych źródeł kwasów DHA należą: tuńczyk, makrela, łosoś, śledzie, jajka, tran, algi morskie, czy sardynki. Warto pamiętać, żeby produkty te znalazły się w menu chorego kilka razy w tygodniu.

Oprócz diety zalecana jest suplementacja kwasów omega-3.

W diecie osób chorych na schizofrenię nie powinno zabraknąć produktów posiadających właściwości antyoksydacyjne. Do silnych antyoksydantów zaliczamy witaminę C, A, E, polifenole (karotenoidy, antocyjany, flawonoidy, ksantofile). Są one w dużych ilościach obecne w świeżych warzywach i owocach, a także zielonej herbacie – powinny one stać się podstawą diety osoby chorej.

Pacjenci ze schizofrenią w żadnym wypadku nie mogą spożywać alkoholu – przyspiesza on występowanie objawów, nasila je, a co więcej wchodzi w interakcje z środkami psychoaktywnymi, które chorzy na schizofrenię muszą zażywać przez całe życie.

Pozytywny wpływ na samopoczucie chorego mogą mieć także niektóre zioła. Szczególnie warto sięgać po:

  • rumianek, który poprawia nastrój i jakość snu,
  • gojnik posiadający silne właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające,
  • kardamon wspierający funkcjonowanie układu nerwowego,
  • żeń-szeń o właściwościach antyoksydacyjnych,
  • pokrzywę zwyczajną, która dostarcza nam makro i mikroelementów, a także podnosi poziom serotoniny,
  • miłorząb japoński, który działa ochronnie na neurony, zwiększa również skuteczność leków przeciwpsychotycznych.

Nie podajemy szczegółowego jadłospisu dla osoby chorej na schizofrenię, gdyż potrzeby poszczególnych pacjentów mogą się znacznie różnić – schizofrenia często występuje w parze z innymi schorzeniami.

5.4/10 - (8 votes)

NO COMMENTS

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Currently you have JavaScript disabled. In order to post comments, please make sure JavaScript and Cookies are enabled, and reload the page. Click here for instructions on how to enable JavaScript in your browser.

Exit mobile version