Rzeżucha większości z nas kojarzy się przede wszystkim z Wielkanocą. Zdecydowanie warto jest jednak spożywać ją częściej niż raz w roku. Jakie wartości odżywcze posiada rzeżucha? W jaki sposób roślina ta oddziałuje na nasze zdrowie? Jak uprawiać rzeżuchę?
Co to jest rzeżucha?
Mianem rzeżuchy (inna nazwa to pieprzyca) określamy jednoroczną roślinę zaliczaną do rodziny kapustowatych. Pierwotnie występowała ona na terenach Azji południowo-zachodniej i Afryki północno-wschodniej. Jej prozdrowotne właściwości znane były już w starożytności. Z rzeżuchy korzystali między innymi starożytni Egipcjanie. W Polsce pojawiła się ona dopiero w piętnastym wieku i szybko stała się symbolem Wielkiej Nocy. Roślina jest bardzo dobrym źródłem cennych dla zdrowia witamin i minerałów. Pomaga ona między innymi we wspieraniu kondycji układu immunologicznego, obniżaniu poziomu cukru we krwi, leczeniu osteoporozy i anemii, a także poprawie kondycji skóry. Znane jest również jej działanie przeciwpasożytnicze. Rzeżuchę bardzo łatwo jest wyhodować w warunkach domowych. Znajduje ona szerokie zastosowanie w kuchni.
Jakie wartości odżywcze ma rzeżucha?
Pieprzyca zawiera pokaźne ilości witaminy C, która jest silnym przeciwutleniaczem (wychwytuje i usuwa z organizmu wolne rodniki). Znajdziemy w niej również witaminy A, K, PP, B2, B6, a także pewne ilości kwasu foliowego. Roślina jest także dobrym źródłem minerałów:
- żelaza,
- magnezu,
- wapnia,
- jodu,
- chrom,
- miedzi,
- potasu,
- manganu.
W składzie rzeżuchy obecne są karotenoidy, które pozytywnie wpływają na wzrok, a także kondycję naczyń krwionośnych.
Charakterystyczny pikantny smak i zapach rzeżuchy są wynikiem obecności w niej siarki. To między innymi ona odpowiada za dobrą kondycję naszej skóry, włosów i paznokci.
Rzeżucha – wpływ na zdrowie
Po rzeżuchę warto sięgać wczesną wiosną, kiedy w sklepach brakuje warzyw sezonowych. Jest ona znacznie zdrowsza (nie zawiera toksycznych substancji) niż inne nowalijki, gdyż hodujemy ją samodzielnie.
Jest ona źródłem jodu, który korzystnie wpływa na pracę tarczycy. Pamiętajmy jednak, że jod jest obecny jedynie w roślinie, która rosła w glebie. Jeżeli wyhodujemy rzeżuchę na ligninie, nie będzie ona zawierała tego pierwiastka.
Ze względu na wysoką zawartość przeciwutleniaczy pieprzyca wykazuje bardzo pozytywny wpływ na kondycję naszego układu immunologicznego. Jedzenie rzeżuchy jest zalecane osobom chorującym na anemię – zawiera ona pokaźne ilości żelaza, a także witaminę C, która ułatwia jego wchłanianie.
Pieprzyca jest bogata w chrom – pierwiastek, który pomaga utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Jego działanie polega na budowaniu czynnika tolerancji glukozy (GFT), który to łączy się z receptorami insuliny, sprawiając, że stają się one bardziej wrażliwe na działanie insuliny.
Rzeżucha wykazuje działanie przeciwpasożytnicze, dlatego warto włączyć ją do menu w przypadku choroby pasożytniczej jelit. Dzięki właściwościom moczopędnym, roślina zalecana jest przy chorobach układu moczowego. Co więcej jest ona w stanie odkażać jamę ustną i przewód pokarmowy.
Obecność magnezu i witamin z grupy B sprawia, że rzeżucha ma pozytywny wpływ na kondycję naszego układu nerwowego. Jej regularne spożywanie sprawia, że lepiej radzimy sobie ze stresem, poprawia się nasza pamięć i koncentracja, mózg pracuje wydajniej. Z tego względu o pieprzycy nie powinni zapominać uczniowie, studenci, a także osoby pracujące umysłowo.
Co ciekawe rzeżucha może okazać się dobrym zamiennikiem mleka – jest ona cenna szczególnie dla osób na diecie wegańskiej, gdyż stanowi bardzo dobre źródło wapnia. Roślina ta pozwala utrzymać kości i zęby w dobrej kondycji, co więcej pomaga zachować prawidłową krzepliwość krwi.
Intensywny zapach i ostry smak pieprzycy to sygnał, że zawiera ona duże ilości siarki. Siarka jest niezbędna do produkcji między innymi glutationu, który jest najsilniejszym przeciwutleniaczem występującym w ludzkim organizmie. Pełni ona ponadto ważną rolę w wytwarzaniu kolagenu. Dzięki niej poprawia się kondycja naszych włosów, paznokci, a także skóry. Wykazuje ona silne działanie przeciwzapalne, dlatego skutecznie łagodzi dolegliwości związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Uprawa rzeżuchy
W Polsce możemy spotkać około trzynastu gatunków pieprzycy. Do najpopularniejszych należy rzeżucha:
- trójlistna,
- niecierpkowa,
- włochata,
- łąkowa,
- ogrodowa,
- gorzka,
- glistnikowata,
- drobnokwiatowa,
- czy leśna.
Najczęściej wybierana jest rzeżucha ogrodowa (siewna). Można wysiewać ją do gruntu lub do pojemników. Jej największą zaletą jest łatwość hodowli. Z powodzeniem posadzimy ją nawet w środku zimy. Co więcej rośnie ona błyskawicznie – pierwsze kiełki powinny pojawić się już po pięciu dniach.
Jeżeli zdecydujemy się na posadzenie pieprzycy w ogrodzie, jej nasiona należy wysiewać do gruntu w okresie od marca do października. Wiosną warto jest wybrać stanowisko nasłonecznione, natomiast podczas gorącego lata lepiej sprawdzi się półcień.
Do wysiewu rzeżuchy nie jest nam jednak potrzebny ogród, a nawet donice z ziemią. Roślina wykiełkuje również na ligninie. Nasiona należy położyć na wilgotnej ligninie lub gazie, a następnie pilnować, żeby podłoże było stale wilgotne.
Zastosowanie rzeżuchy w kuchni
Rzeżuchę można wykorzystać w kuchni na wiele sposobów. Zdecydowanie najprostszym jest posypywanie nią kanapek, a także dodawanie jej do sałatek (dzięki nie zyskują intensywniejszy, ostry smak). Będzie ona znakomitym dodatkiem do pasty jajecznej, a także twarożku. Jako, że pieprzyca zawiera witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, koniecznie należy łączyć ją z potrawami zawierającymi przynajmniej niewielkie ilości tłuszczu.
Poddanie rośliny obróbce termicznej sprawia, że traci ona część substancji odżywczych, a jednocześnie wzrasta w niej ilość witaminy K.
Spożywać należy rzeżuchę nie starszą niż dziewięciodniowa. Po upływie tego czasu roślina zakwita, a jej smak staje się gorzki i nieprzyjemny.
Maksymalna dzienna dawka rzeżuchy to od dwóch do trzech łyżeczek dziennie. Tyle wystarczy, żeby uzyskać prozdrowotne działanie. W większych ilościach można nam ona zaszkodzić.
Nie ma żadnych przeciwwskazań, żeby z dobrodziejstw pieprzycy korzystały osoby odchudzające się – w 100 g tej rośliny znajdziemy zaledwie 32 kalorie (przy czym i tak spożywamy jej znacznie mniej).
Przeciwwskazania do spożywania rzeżuchy
Choć rzeżucha powszechnie uważana jest za roślinę bardzo zdrową, musimy zdawać sobie sprawę, że nie będzie odpowiednia (zwłaszcza w nadmiarze) dla każdego.
Nadmierne spożycie rzeżuchy nie jest wskazane dla osób cierpiących na różnego rodzaju schorzenia nerek. Roślina charakteryzuje się działaniem moczopędnym, przez co może przyczynić się do zapalenia pęcherza.
Czy wiesz, że:
- Z nasion rzeżuchy wytwarza się olej posiadający wiele właściwości prozdrowotnych.
- Pieprzyca cieszyła się ogromną popularnością w starożytnym Rzymie, a także w starożytnym Egipcie, gdzie była między innymi darem dla nieżyjących faraonów.
- Rzeżucha jest nieodłącznym elementem Wielkiej Nocy. Dodaje się jej do świątecznych potraw, a także używa do dekoracji stołów i wielkanocnych koszyków.
- Spożywanie tej rośliny zalecane jest osobom palącym papierosy, gdyż odkaża ona jamę ustną, a także uzupełnia niedobory witaminy C.
- Pieprzyca jest tematem przysłów ludowych: „Na Świętego Wita rzeżuchy nie widać – będzie bida”, „Na Świętego Wita rzeżucha cię wita – będzie większa bida”, „Jak je rzeżuchę, urodzi dziewuchę”.
- W latach od 1792 do 1924 w Europie rzeżucha wykorzystywana była jako marihuana. Przyczyną palenia popularnej przyprawy był błąd w przekładzie marynarza i lingwisty Johna „Penguin” Taverna. Nie powodowała ona jednak efektów halucynogennych.
- Polska nazwa rzeżucha wywodzi się od nieprzyjemnego wypadku, który przydarzył się jednemu z wojów księcia Mieszka I. Gniewko z Gniezna narwał w lesie rzeżuchy, po czym włożył ją sobie do obolałego ucha (prawdopodobnie celem zmniejszenia przykrych dolegliwości). Efekty były tragiczne, kiedy rzeżucha zaczęła kiełkować. Nazwa pochodzi od zwrotu „rzeź ucha”.
- Rzeżucha jest również bohaterką wielu sloganów reklamowych: „Rzeżucha. Smak od ucha do ucha”, „Rzeżucha – na wiosnę kiełkuje inspiracjami”, „Rzeżucha – dobra dla malucha”.
