Maślak zwyczajny to bardzo smaczny grzyb, który świetnie sprawdzi się do duszenia, gotowania, czy marynowania? Jak rozpoznać maślaka? Jakie wartości odżywcze posiada ten grzyb? Czy istnieją jakieś przeciwwskazania do jego spożywania?
Co to jest maślak zwyczajny?
Mianem maślaków (inne nazwy to maślarz, czy borowik maślak) zwyczajnych określamy gatunek grzybów zaliczanych do rodziny maślakowatych. Jego ciemnobrązowy (lub niekiedy żółto brązowy) kapelusz posiada średnicę od czterech do dwunastu centymetrów. Kapelusz u młodych grzybów jest półkolisty, u starszych natomiast szeroki i spłaszczony. Skórka maślaka jest zazwyczaj lekka (jedynie w czasie suszy staje się sucha) i błyszcząca. Można bez większych problemów oddzielić ją od miąższu. Trzon osiąga długość od trzech do jedenastu centymetrów, jego grubość mieści się natomiast w przedziale od jednego do dwóch i pół centymetra. Ma on walcowaty kształt, jest pełny i twardy. U młodych grzybów miąższ jest twardy, z czasem jednak staje się miękki, ma on kolor biało-żółty. Zarodniki maślaka są gładkie i elipsoidalne. Maślaki występują w klimacie umiarkowanym. W Polsce są one grzybami pospolitymi – rosną przede wszystkim w lasach iglastych, pod sosnami. Zazwyczaj można spotkać go od maja do jesieni (w przypadku gdy jesień jest ciepła – nawet w grudniu). Maślak jest bardzo smacznym, jadalnym grzybem. Jego zastosowanie w kuchni jest szerokie – można go dusić, marynować, gotować, czy smażyć. Jest on świetną bazą do marynat i sosów. Jako, że nie jest on podobny do żadnego trującego grzyba – można śmiało zbierać go w lesie.
Maślak zwyczajny – wartości odżywcze
Maślak zwyczajny (w przeciwieństwie do niektórych grzybów) nie posiada szczególnych wartości odżywczych. Składa się on przede wszystkim z wody. Niektóre gatunki maślaków są bogate w białko, a także tokoferole, kwasy fenolowe, czy wielonienasycone kwasy tłuszczowe.
W maślakach możemy znaleźć pewne ilości związków mineralnych: cynku, jodu, manganu, miedzi, żelaza, potasu i fosforu. Są one również źródłem witaminy C i witamin z grupy B (im młodsze grzyby, tym wyższa zawartość prozdrowotnych substancji).
Tym za co cenimy maślaki jest ich wyjątkowy aromat i walory smakowe (docenia się między innymi jego unikalną teksturę). Z powyższych względów jest on jednym z najchętniej zbieranych i spożywanych grzybów w Polsce.
Maślak zwyczajny – przeciwwskazania
Maślaków nie powinno się podawać dzieciom, które nie ukończyły siódmego roku życia (według niektórych źródeł – nawet do dwunastego roku życia). Nie będą one odpowiednie również dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią (zazwyczaj nie trzeba całkowicie z nich rezygnować, jednak konieczne jest spożywanie ich w ograniczonych ilościach). Inne przeciwwskazania do spożywania maślaków to alergie i nietolerancje grzybów, schorzenia żołądka i wątroby, choroby trzustki, a także ostre stany zapalne jelit.
Bardzo ważne jest, by unikać grzybów, które rosły w okolicach ulic, autostrad, czy zakładów przemysłowych (pamiętajmy, że chłoną one toksyczne substancje, które mogą poważnie nam zaszkodzić; z tego względu nie zaleca się kupowania grzybów u osób stojących przy drogach).
Maślaki są grzybami bardzo charakterystycznymi, dlatego naprawdę trudno jest je pomylić z jakimś gatunkiem trującym. Jeżeli jednak mamy wątpliwości, czy grzyb znajdujący się w naszym koszyki to rzeczywiście maślak – skontaktujmy się ze specjalistami ze Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, która znajduje się w okolicach miejsca naszego zamieszkania.
Jak przyrządzić maślaki?
Przed przyrządzeniem maślaki należy dokładnie oczyścić. Często zaleca się również usunięcie skórki z kapelusza grzyba, gdyż jest ona wyjątkowo ciężkostrawna. W kuchni najlepiej jest wykorzystywać tylko młode grzyby.
Przepis na maślaki duszone
Maślaki duszone to niezwykle smaczne i aromatyczne danie. Może być dodatkiem do dania głównego – na przykład ziemniaków i mięsa lub makaronu. Równie dobrze jest spożywać je solo – na przykład tylko z chlebem. Składniki, które będą nam potrzebne to:
– około 500 g maślaków,
– 250 ml śmietany (warto jest wybrać śmietanę o osiemnasto-procentowej zawartości tłuszczu),
– 50 g masła,
– jedna cebula,
– sól i pieprz do smaku,
– szczypiorek do dekoracji.
Grzyby należy dokładnie oczyścić i pokroić w plasterki. Podobnie postępujemy z cebulą. Masło roztapiamy na patelni, a następnie szklimy na nim cebulę. Po kilku minutach dodajemy maślaki i przyprawy. Całość dusimy pod przykryciem przez około dwadzieścia minut. Do grzybów i cebuli dodajemy śmietanę i doprowadzamy całość do wrzenia. Duszone maślaki posypujemy świeżym szczypiorkiem.
Przepis na maślaki marynowane
Do przygotowania tego dania będziemy potrzebować:
– około dwóch kilogramów młodych maślaków (warto wybierać te mniejsze),
– kilku liści laurowych,
– kilku ziaren czarnego pieprzu,
– soli,
– kilku ziaren ziela angielskiego.
Na zalewę przygotujmy:
– szklankę octu spirytusowego (najlepiej 10%),
– pół szklanki cukru,
– trzy łyżki soli,
– cztery szklanki wody,
– jedną cebulę (należy ją obrać i pokroić w piórka).
Oczyszczone grzyby wkładamy do garnka z wodą i gotujemy przez około dziesięć minut. Następnie wodę należy odcedzić i wypłukać maślaki nowym wrzątkiem.
Przygotowujemy zalewę
Wodę z octem, solą i cukrem gotujemy.
Przygotowujemy słoiki. Do każdego wkładamy po jednym listku laurowym, trzech ziarnach pieprzu, pięciu ziarnach ziela angielskiego i odrobinie cebuli.
Wkładamy grzyby do dwóch trzecich wysokości słoika, a następnie zalewamy je gorącą zalewą. Słoiki zakręcamy, układamy je do góry dnem i pozostawiamy do ostygnięcia.
Czy wiesz, że:
– Maślak zwyczajny jest grzybem mikoryzowym, co znaczy, że jest on zdolny do współżycia z korzeniami drzew. Pomiędzy tymi gatunkami dochodzi do wymiany potrzebnych do życia substancji.
– Maślaki bardzo często można spotkać w młodnikach sosnowych.
– Dawniej maślak zwyczajny występował również pod nazwami: koźlak, maślak, pępek, grzyb maślak, maślarz, ślimak, huba maślak, maślicha, maślórka, ślimak, pępek, sośniak, grzyb maślak, borowik maślak, maśluk, maślarz, maśloch.
– Polska nazwa maślaka została podana w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku przez Alinę Skirgiełło.
– Należy zdawać sobie sprawę, że maślakiem jest nie tylko maślak zwyczajny. Inne grzyby, które zaliczamy do rodziny maślaków to: maślak ziarnisty (Suillus granulatus), maślak żółty (Suillus grevillei), maślak pstry (Suillus variegatus), maślak sitarz (Suillus bovinus).
