Kwas fosforowy jest na szeroką skalę wykorzystywany w przemyśle spożywczym (między innymi jako ważny składnik napojów o smaku coli) i nie tylko. Znajduje się on na liście dozwolonych dodatków do żywności, co nie oznacza, że nie pozostaje bez wpływu na nasz organizm. Czym dokładnie jest kwas fosforowy? Jakie właściwości posiada? W jakich branżach się go stosuje?
Co to jest kwas fosforowy?
Kwas fosforowy jest nieorganicznym związkiem chemicznym, który zaliczamy do grupy kwasów tlenowych. Wchodzi on w skład kwasów nukleinowych. W warunkach przemysłowych jest on otrzymywany w wyniku działania kwasu siarkowego na fosforan wapnia. Kwas fosforowy, a także jego estry i sole pełnią ważną rolę w ludzkim organizmie. Przede wszystkim spełniają one rolę buforową w płynach ustrojowych. Co więcej pełnią funkcję energetyczną i regulatorową. Kwas fosforowy jest powszechnie wykorzystywany w przemyśle spożywczym (jako dodatek do żywności; jego symbol to E338). Pełni on funkcję regulatora kwasowości. Znajduje on zastosowanie także w innych dziedzinach przemysłu – służy do produkcji nawozów sztucznych, czy preparatów do odrdzewiania.
Kwas fosforowy w organizmie człowieka
Kwas fosforowy jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Jest on składnikiem naszych zębów, kości, a także enzymów. Pełni on istotną rolę w metabolizmie tłuszczów, węglowodanów i białek. Nasz organizm wydala go wraz z kałem w formie fosforanu wapnia.
Choć kwas fosforowy jest nam potrzebny, problemem staje się nadmierne jego spożycie – może mieć wpływ na utratę wapnia z organizmu. Jednocześnie żeby przedawkować kwas fosforowy musielibyśmy spożywać go w naprawdę dużych ilościach, gdyż dwie trzecie tego związku jest wydalane z organizmu.
W jaki sposób wykorzystuje się kwas fosforowy?
Kwas fosforowy jest powszechnie wykorzystywany w przemyśle spożywczym (oznaczany jest jako E338). Dodaje się go przede wszystkim do aromatyzowanych napojów bezalkoholowych (typu cola). Jest on obecny również w przetworzonych produktach pełnoziarnistych, a także niektórych produktach dla dzieci. Współcześnie przyjęto, że bezpieczna dawka kwasu fosforowego to 30 mg na każdy kilograma masy ciała. Jeżeli w naszej diecie jest dużo wapnia – możemy spożywać nawet do 70 mg kwasu fosforowego (na każdy kilogram masy naszego ciała).
Kwasu fosforowego dodaje się także do pasz dla zwierząt – pełni on w nich funkcję przeciwutleniającą, transportującą, regulującą kwasowość, chelatującą, antybakteryjną.
W przemyśle spożywczym jest on dodatkiem również do produktów mlecznych, jadalnych tłuszczów roślinnych, miodu pitnego, napojów dla sportowców, wina galaretek, przekąsek z ziemniaków (na przykład chipsy, prażynki), przetworzonych orzechów, słodyczy, wędlin i innych przetworów mięsnych, wina, mieszanek deserowych w proszku.
W innych dziedzinach przemysłu używa się go do produkcji materiałów ściernych, barwników, środków wykończeniowych, preparatów zmniejszających palność, chemikaliów rolniczych, półproduktów, utleniaczy, chemikaliów laboratoryjnych, inhibitorów korozji i środków zapobiegających złuszczaniu, paliwa, a także dodatków do paliw, rozpuszczalników, środków powierzchniowo czynnych. Kwas fosforowy jest potrzebny również do produkcji baterii, materiałów wybuchowych, produktów elektrycznych i elektronicznych, farb, kosmetyków do pielęgnacji ciała, środków do zmywania naczyń i prania, uzdatniania wody, czy materiałów fotograficznych. Jak widać lista zastosowań tego związku jest imponująca.
Czy kwas fosforowy jest szkodliwy?
Jeżeli mówimy o szkodliwości kwasu fosforowego powinniśmy uwzględnić jego ilość. W małych dawkach nie powinien on wyrządzić nam żadnych szkód. Jednocześnie regularne przekraczanie dziennej normy jego spożycia może spowodować zaburzenia przyswajania takich składników mineralnych jak:
- wapń,
- miedź,
- magnez,
- cynk,
- czy żelazo.
Długotrwałe spożywanie nadmiernych ilości kwasu fosforowego przyczynia się do wypłukiwania z kości wapnia, co może skutkować zachorowaniem na osteoporozę. Z tego względu spożycie kwasu fosforowego powinny ograniczyć osoby chore na osteoporozę (może on jeszcze bardziej pogorszyć ich stan), a także kobiety w okresie menopauzy (są one szczególnie narażone na zachorowanie na osteoporozę).
Kiedy mamy świadomość, że spożywamy duże ilości kwasu fosforowego, powinniśmy zwiększyć ilość wapnia w naszej diecie, żeby zapobiec efektom ubocznym.
Należy zdawać sobie sprawę, że spożycie bardzo dużych dawek kwasu fosforowego może spowodować takie efekty uboczne jak nudności i wymioty, intensywne bóle brzucha, krwawe biegunki, drgawki, zapaść, szok, a w skrajnych wypadkach nawet śmierć. Siedemdziesięcio-pięcio procentowy roztwór kwasu fosforowego powoduje poważne uszkodzenia skóry. Regularne spożywanie dużej ilości napojów gazowanych zawierających kwas fosforowy może doprowadzić do powstania niewydolności nerek. Co więcej często zdarza się, że produkty, w których obecny jest kwas fosforowy zawierają w swoim składzie również ogromne ilości cukru, który także może zaszkodzić naszemu zdrowiu.