Kumkwat to egzotyczny owoc o ciekawych walorach smakowych i cennych wartościach odżywczych. Czego ciekawego warto się o nim wiedzieć? Jaki jest skład kumkwatu? W jaki sposób owoc ten wpływa na nasze zdrowie? Czy można uprawiać kumkwat w Polsce?
Czym jest kumkwat?
Kumkwat jest to owoc małego, wiecznie zielonego drzewa lub krzewu (zaliczanego do rodziny rutowatych) o tej samej nazwie. W naturalnych warunkach kumkwaty osiągają od 1 do 4,5 metra wysokości (gdy są uprawiane w donicach – karłowacieją). Gałęzie drzewa pokryte są kolcami. Roślina posiada pachnące białe kwiaty i lśniące, grube, lancetowate liście. Owoce kumkwatu z wyglądu przypominają mandarynki. Są podłużne i charakteryzują się cienką, jadalną skórką. Nasiona kumkwatu są zielone, gładkie i jajowate (jeden owoc zawiera zazwyczaj do 8 nasion). Kumkwat wywodzi się z Chin, a do Europy został po raz pierwszy sprowadzony w osiemnastym wieku. W tej chwili uprawia się go w Ameryce Północnej i Południowej. Jest również niezwykle popularny w Grecji – na wyspie Korfu. Należy podkreślić, że istnieją różne gatunki kumkwatów (wyróżniamy ich 6), które różnią się kształtem i smakiem.
Kumkwat – wartości odżywcze
Kumkwat jest źródłem cennych dla naszego organizmu witamin i minerałów, flawonoidów (rutyna, kwercetyna, poncyryna, eriocytryna, narirutyna, kempferol, hesperydyna, didymina, kwercetyna, izoroifolina, apigenina, neohesperydyna, luteolina, neoponcyryna) – największe ilości flawonoidów znajdują się w owocach niedojrzałych. Znajdziemy w nim między innymi komplet witamin z grupy B, witaminy A, C i E, a także:
– duże ilości potasu,
– magnez,
– fosfor,
– cynk,
– żelazo,
– wapń,
– sód.
Egzotyczny owoc zawiera też niewielkie ilości tłuszczów, białko, węglowodany, błonnik, karotenoidy, olejki eteryczne (w skład olejku eterycznego wchodzą między innymi: kamfen, α-selin, α-pinen, limonen, myrcen).
Kumkwat – wpływ na zdrowie
Związki zawarte w owocach kumkwatu charakteryzują się działaniem przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym i przeciwzapalnym. Takie właściwości posiadają między innymi obecne w kumkwacie olejki eteryczne.
Regularne spożywanie kumkwatów może być pomocne w leczeniu osteoporozy i otyłości.
Wysoka zawartość przeciwutleniaczy sprawia, że kumkwat neutralizuje wolne rodniki i przyczynia się do apoptozy komórek nowotworowych zapobiegając tym samym rozwojowi nowotworów (udowodniono, że ekstrakt n-heksanu z kumkwatu F. margarita, będący mieszaniną różnych antyoksydantów hamuje rozwój komórek raka prostaty u mężczyzn).
Aktywne substancje zawarte w kumkwacie stymulują pracę układu immunologicznego, sprawiając tym samym, że nasz organizm staje się bardziej odporny na różnego rodzaju infekcje.
Kumkwat jako źródło karotenoidów wykazuje pozytywny wpływ na stan naszej skóry i oczu. Owoce te w dłuższej perspektywie czasu mogą chronić przed jaskrą, kurzą ślepotą, czy zwyrodnieniem plamki żółtej.
Włączenie kumkwatów do diety może skutkować zmniejszeniem poziomu złego cholesterolu, przy jednoczesnym podniesieniu stężenia cholesterolu dobrego. Działanie takie możliwe jest dzięki wysokiej zawartości flawonoidów, olejków eterycznych i związków fenolowych.
Kumkwaty są wartościowym pożywieniem dla ludzkiego mózgu. Neutralizacja wolnych rodników może zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby neurodegeneracyjne (między innymi chorobę Parkinsona i Alzheimera). Związki zawarte w kumkwacie mogą spowolnić procesy starzenia się mózgu. Kumkwat chroni przed stresem oksydacyjnym i stanem zapalnym, który jest podłożem wielu chorób. Korzystny wpływ na pracę układu nerwowego mają również witaminy z grupy B i magnez, które znajdziemy w kumkwatach.
Kumkwaty przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania nerek i wątroby.
Kumkwat charakteryzuje się średnim indeksem glikemicznym (IG=40), co oznacza, że może być spożywany przez osoby chorujące na cukrzycę.
Po owoce karłowatej pomarańczy mogą sięgać osoby mające problemy z układem trawiennym. Kumkwat wspomaga trawienie, zwalcza też zaparcia.
Gatunki kumkwatów
Wyróżniamy 6 gatunków kumkwatów:
Fortunella japonica to gatunek charakteryzujący się kulistymi owocami, które osiągają zazwyczaj do 25 milimetrów średnicy. Owoc zawiera od 4 do 5 komór. Jego małe nasiona są tępo zaokrąglone. Liście Fortunella japonica są jasno-zielone, tępo zakończone, nie mają też użyłkowania po spodniej stronie.
Marumi to odmiana gatunku Fortunella japonica. Wykazuje ona dobrą tolerancję na chłody i posiada mniejszą ilość kolców. Jej owoce są soczyste, posiadają słodko-kwaśny smak. Skórka Marumi jest woskowata i aromatyczna.
Fortunella polyandra to gatunek kumkwatu, który rośnie w Malezji i na południu Chin. Jest ona większa od innych gatunków kumkwatu. Jej owoce są bardzo kwaśne, a miąższ zawiera dużą ilość nasion.
Fortunella margarita to gatunek występujący w Chinach (a konkretnie w rejonie Kanton). Jego owoce składają się z 5 do 6 komór. Liście tego gatunku są dość duże, posiadają widoczne użyłkowanie po spodniej stronie, są również ostre u podstawy. Skórka owoców tego gatunku posiada jasno pomarańczową barwę.
Nagami to odmiana Fortunella margarita. Miąższ jej owoców jest kwaśny i soczysty, skórka jest słodka, jednak pozostawia gorzki posmak. Nagami bardzo często wykorzystywana jest w charakterze ozdobnym.
Kolejny gatunek to Fortunella crassiflora. Charakteryzuje się on kulistymi lub owalnymi owocami złożonymi z 6 do 7 komór i grubymi liśćmi, które zwężają się ku końcowi.
Meiwa to odmiana gatunku Fortunella crassiflora. Wydaje ona bardzo duże ilości owoców. Jej liście są grubsze niż u innych gatunków, dość duże i lekko owalne. Meiwa wydaje największe, a zarazem najsłodsze owoce kumkwatu. Ich miąższ jest ubogi w sok, często nie zawiera też nasion (lub zawiera ich mniej niż pozostałe gatunki). Skórka Meiwy jest delikatna, soczysta, mięsista.
Fortunella hindsii to gatunek występujący w Hongkongu, a także w rejonach Kwantung i Chekiang. Może on występować jako małe drzewo lub kolczasty krzew. Jego liście posiadają użyłkowanie po obu stronach. Jego kuliste owoce są małe, składają się z 3 do 4 segmentów, skórka jest cienka i mało mięsista. Charakterystyczne dla tego gatunku jest owocowanie w miesiącach zimowych.
Kumkwat – zastosowanie w kuchni
Właściwości olejków eterycznych zawartych w kumkwacie sprawiają, że mogą stać się one naturalnymi konserwantami stosowanymi w przemyśle spożywczym.
Kumkwaty można spożywać na surowo, a także poddawać obróbce termicznej. Owoce te pasują do dań mięsnych, ryb i owoców morza, sałatek, deserów (ciasta, lody, sorbety). Można z nich przyrządzać dżemy, marmolady, kompoty, czy sosy. Współcześnie kumkwaty coraz częściej wykorzystuje się do produkcji żywności funkcjonalnej.
Obecnie kumkwaty można kupić w dobrze wyposażonych supermarketach i sklepach internetowych. Ze względu na konieczność transportu nie są one owocami najtańszymi.
W lodówce owoce te mogą być przechowywane do 3 tygodni. Natomiast w temperaturze pokojowej wytrzymują maksymalnie 4 dni.
Przeciwwskazania do spożywania kumkwatów
Kumkwat uważany jest za owoc bezpieczny dla większości osób. Mogą go spożywać nawet kobiety w ciąży, dzieci i kobiety karmiące piersią. Przeciwwskazaniem jest alergia i nadwrażliwość na ten owoc.
Żeby mieć pewność, że kumkwaty są dla nas w pełni bezpieczne, powinniśmy je przed spożyciem dokładnie umyć. Obieranie ze skórki (która jest jadalna) zmniejsza prawdopodobieństwo infekcji bakteryjnej. Niestety jednocześnie pozbawia owoc wielu wartości odżywczych.
Kumkwat na odchudzanie
Kumkwat to owoc, po który warto sięgać na diecie odchudzającej. 100 g kumkwatów to około 71 kcal, przy czym pojedynczy owoc to jedyne 13 kcal. Przy tak niewielkiej ilości kalorii kumkwat dostarcza wieli składników odżywczych, których często brakuje osobom będącym na diecie.
Owoc zawiera sporo błonnika, który w kontakcie z wodą zaczyna pęcznieć zapewniając nam tym samym uczucie sytości. Spożywanie tych owoców jest więc wskazane w przypadku osób mających skłonność do podjadania pomiędzy posiłkami.
Zawartość witamin z grupy B i magnezu sprawia, że kumkwat wpływa korzystnie na pracę układu nerwowego, dzięki czemu może pomóc osobom, które nie mogą schudnąć przez skłonność do objadania się pod wpływem stresu.
Pomocny podczas odchudzania jest też zawarty w kumkwatach potas. Potas reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu. Zapobiega więc nadmiernemu odkładaniu się wody, a tym samym problematycznym obrzękom (z którymi zmaga się duża część osób z nadwagą i otyłością).
Regularne jedzenie kumkwatów może również przyspieszyć oczyszczanie organizmu z toksyn, co również może przyspieszyć proces chudnięcia.
Kumkwat – uprawa
Kumkwaty w naturalnych warunkach występują w rejonach subtropikalnych. Jednocześnie są w stanie tolerować niskie temperatury (nawet spadające poniżej zera). Kumkwat jest najbardziej odporną na niskie temperatury rośliną zaliczaną do cytrusów.
W Polsce kumkwat uprawiany jest głównie w doniczkach. W takiej formie osiąga mniejsze rozmiary, jednak jest niezwykle efektowną rośliną dekoracyjną.
Z oczywistych względów kumkwaty czują się najlepiej na jasnych, słonecznych, osłoniętych od wiatru (kumkwat źle znosi nawet przeciągi) stanowiskach. Latem, gdy pogoda dopisuje można je wynieść na zewnątrz.
Do uprawy kumkwatów potrzebne jest żyzne i przepuszczalne podłoże. Ważne jest, żeby pH gleby było kwaśne.
Kumkwat ma duże zapotrzebowanie na wodę, dlatego należy pamiętać o jego regularnym podlewaniu (ważne jest zapewnienie dobrego odpływu wody, gdyż roślina ta źle znosi zastój wilgoci – doprowadza on do gnicia korzeni). Kumkwaty można podlewać jedynie miękką wodą.
Niezwykle ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest także nawożenie – zaleca się stosowanie nawozu do roślin cytrusowych.
W trakcie zimy kumkwat powinien przebywać w pomieszczeniu (musi być ono chłodne – optymalna temperatura to od 5 do 10 stopni Celsjusza). W miesiącach zimowych rezygnujemy z nawożenia i ograniczamy (jednak nie całkowicie) podlewanie.
Jako, że kumkwat w donicach rośnie dość szybko, konieczne jest jego regularne przycinanie. Roślina dobrze owocuje na parapecie (w polskich warunkach owoce dojrzewają w lutym i w marcu).
Kumkwat wykazuje dobrą odporność na szkodniki i choroby roślin (w większości przypadków przyczyną chorób jest nadmierne podlewanie). Szkodniki, które mogą atakować kumkwaty to między innymi: wełnowiec cytrusowiec, misecznik cytrusowiec, przędziorek chmielowiec.
Czy wiesz, że:
– W Chinach kumkwat jest bardzo popularną rośliną doniczkową, którą wręcza się często z okazji Nowego Roku.
– Kumkwat nazywany jest niekiedy złotą pomarańczą lub karłowatą pomarańczą.
– W Grecji dużą popularnością cieszą się napoje i alkohole z kumkwatów. Bardzo rozpowszechnione są też przetwory z tych owoców.
– Pierwsze informacje o kumkwatach w źródłach europejskich pochodzą z 1646 roku.
– Co ciekawe owoce kumkwatów mogą się zawiązywać bez zapylania, a także po zapyleniu pyłkiem z tej samej rośliny.
– Wszystkie gatunki kumkwatów nadają się na bonsai.