Boczniaki to grzyby powszechnie występujące w Polsce. Są one cenione ze względu na walory smakowe. Często nie zdajemy sobie sprawy, że mają również bardzo pozytywny wpływ na zdrowie. Co warto wiedzieć o boczniakach? Dlaczego dobrze jest jeść te grzyby przynajmniej od czasu do czasu?
Czym są boczniaki?
Mianem boczniaków nazywamy grzyby należące do rodziny boczniakowatych. Występują one na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy. W Polsce największą popularnością cieszy się boczniak ostrygowaty, który jest tu gatunkiem pospolitym. Boczniak to grzyb nadrzewny, który rośnie przede wszystkim na martwym drewnie topoli, buków, wierzb, robinii akacjowej, grabów, czy orzechów włoskich. W większości wypadków możemy go spotkać w postaci skupionych grup (przypominają one ławice ostryg, stąd nazwa boczniak ostrygowaty). Kapelusz boczniaka ostrygowatego osiąga średnicę od pięciu do nawet dwudziestu pięciu centymetrów. Przyrasta on brzegiem do podłoża. Jest sprężysty, miękki, jego powierzchnia jest gładka. Może on przybierać barwy popielatą, sinobrązową, brązową, fioletową, stalowoniebieską. Blaszki boczniaków są gęste, białawe (u starszych grzybów nawet fioletowe), głęboko zbiegające na trzon. Trzon grzyba jest krótki i gruby. Osiąga długość od jednego do czterech centymetrów. Zazwyczaj przybiera barwę biała lub siwą. U młodych grzybów miąższ jest miękki, u starszych sprężysty, z czasem staje się korkowy i zdrewniały. Zarodniki są białe i gładkie, mają kształt elipsoidalny. Owocniki boczniaków pojawiają się późną jesienią (a czasem nawet i zimą). Grzyby te potrzebują dużo światła, charakteryzują się natomiast stosunkowo wysoką odpornością na mróz. Boczniaki w większości wypadków są saprotrofami (organizmami pozyskującymi energię z martwych szczątków organicznych), zdarza się też, że pasożytują na żywych drzewach.
Boczniak – wartości odżywcze
Boczniaki jako grzyby drapieżne wytwarzają substancje chemiczne, które paraliżują nicienie zasiedlające próchniejące drewno. Toksyna wydzielana przez grzyb to kwas trans-2-decenodikarboksylowy. Nie należy jednak się jej obawiać, gdyż nie występuje w owocnikach, a tylko w strzępkach grzybni, które rosną w podłożu.
Boczniak uważany jest za grzyb jadalny, zawierający wiele cennych składników odżywczych. Znajdziemy w nim między innymi pokaźne ilości dobrze przyswajalnego białka (z tego względu grzybami tymi powinny się zainteresować osoby stosujące dietę wegańską). Boczniaki są źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin z grupy B, witaminy C, a także związków mineralnych takich jak cynk, żelazo, wapń, fosfor, magnez, selen, potas i sód.
Ważnym związkiem, który znajduje się w ekstraktach z boczniaka jest pleuran, który posiada zdolność do zmniejszania guzów nowotworowych. Grzyby te są bogate również w beta-glukan, który ma korzystny wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego, może nawet zwalczać niektóre rodzaje nowotworów.
W boczniakach znajduje się też ergotioneina będąca silnym przeciwutleniaczem. Boczniaki wytwarzają także lowastatynę – substancję, która obniża poziom złego cholesterolu we krwi.
Boczniaki – grzyby lecznicze
Apetyczne boczniaki mają korzystny wpływ na ludzkie zdrowie. Przede wszystkim wspierają pracę układu immunologicznego. Mogą one chronić przed nowotworami (warto podkreślić, ze antynowotworowe związki zawarte w boczniakach są odporne na działanie wysokich temperatur, dlatego grzyby nawet po upieczeniu są zdrowe), a także opóźniać procesy starzenia się organizmu (to również zasługa przeciwutleniaczy). Boczniaki są źródłem wielu witamin i minerałów, dlatego ich regularne spożywanie może zapobiegać niedoborom.
Grzyby te obniżają poziom cukru we krwi, dzięki czemu chronią przed cukrzycą. Mają one pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy (chronią między innymi przed miażdżycą i nadciśnieniem).
Jako, że boczniaki są dobrym źródłem dobrze przyswajalnego białka, mogą stanowić substytut mięsa na diecie wegańskiej.
Choć boczniaki rosną w polskich lasach i ogrodach, są również grzybami hodowlanymi. Niezwykłe właściwości lecznicze sprawiają, że często wykorzystuje się je w biotechnologii (są łatwe w uprawie).
Uprawa boczniaków
Boczniaki to bardzo chętnie uprawiane grzyby. Ze względu na wyjątkowe walory smakowe, a także właściwości lecznicze, warto pomyśleć o ich hodowli w przydomowym ogrodzie. Samodzielna hodowla da nam pewność, że jemy grzyby charakteryzujące się najwyższą jakością. Ich uprawa nie jest skomplikowane. Ważne jest przygotowanie podłoża – boczniaki uprawia się na słomie i drewnie. W tej chwili grzybnię boczniaka można kupić w większości sklepów ogrodniczych jest dostępna także w sprzedaży internetowej).
Zabieg szczepienia grzybnią można wykonać od początku kwietnia do końca września. Powinno się to odbywać w ciemności, w środowisku wilgotnym, w temperaturze od dziesięciu do dwudziestu ośmiu stopni Celsjusza. Po szczepieniu podłoże należy owinąć folią i regularnie podlewać. Owocniki grzybów pojawią się szybciej, gdy zapewnimy im światło i temperaturę około piętnastu stopni Celsjusza. Należy liczyć się z tym, ze grzyby będą pojawiały się stopniowo (na słomie przez okres pięciu miesięcy, a na drewnie nawet do pięciu lat).
Boczniaki na odchudzanie
Nie ma żadnych przeciwwskazań, żeby boczniaki znalazły się w menu osoby pragnącej schudnąć. W 100 g tych grzybów znajduje się zaledwie 30 kcal (w ich składzie dominuje przede wszystkim woda). Grzyby te dostarczają wielu cennych substancji odżywczych, których podczas diety o obniżonej wartości energetycznej może nam brakować.
Boczniaki – zastosowanie w kuchni
Najlepiej, gdy boczniaki, które wykorzystujemy w kuchni pochodzą z czystego lasu, ewentualnie z przydomowego ogrodu. W tej chwili bez problemu kupimy je też w większości sklepów.
Zdecydowanie najlepiej smakują grzyby młode, posiadające niewielkie kapelusze. Można przechowywać je w lodówce do czterech dni, a także mrozić.
Boczniaki znajdują szerokie zastosowanie w kuchni. Nadają się do smażenia, duszenia, a także gotowania. Jedną z popularniejszych propozycji ich podania jest usmażenie w panierce (boczniaki przygotowujemy tak jak kotlety schabowe). Przed użyciem trzeba boczniaki umyć, jednak podczas tej czynności dobrze jest zachować ostrożność, gdyż grzyby te są kruche i łamliwe.
Z boczniaków można przygotować także wegetariańskie flaczki. Kroimy grzyby w paseczki, wrzucamy do bulionu warzywnego, a następnie przyprawiamy. Będą one znakomitym dodatkiem do zup, sosów, pierogów, czy naleśników. Mogą one wzbogacić smak mięsa mielonego.
Jeżeli chcielibyśmy dłużej cieszyć się smakiem boczniaków, możemy je suszyć lub marynować.
Czy wiesz, że:
– Istnieją odmiany uprawne boczniaków w kolorze różowym.
– Nie zaleca się wdychania dużej ilości zarodników boczniaka, gdyż jest to niebezpieczne i może prowadzić do chorób płuc.
– Bardzo podobne do boczniaka ostrygowatego są: boczniak białożółty (Pleurotus dryinus),
boczniak rowkowanotrzonowy (Pleurotus cornucopiae), boczniak łyżkowaty (Pleurotus pulmonarius), a także łycznik późny (Sarcomyxa serotina).
– W Meksyku przeprowadzono badania polegające na hodowaniu boczniaka ostrygowatego na zużytych pieluchach jednorazowych. Efektem było zmniejszenie masy ich komponentów degradowalnych nawet o dziewięćdziesiąt procent. Co ciekawe grzyby wyhodowane na takim podłożu wyglądały normalnie, były wolne od ludzkich patogenów i charakteryzowały się wysoką zawartością białka.
– Jeżeli boczniaki nie mają wystarczającego dostępu do światła nie wytwarzają zarodników (ewentualnie są one bardzo małe).
– Boczniaki spotykane są na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy, a także na licznych wyspach).
– Polską nazwę boczniak ostrygowaty nadał w 1951 roku Henryk Orłoś.
– Boczniak ostrygowaty występował również pod nazwami: bocznotrzonowiec ostrygokształtny, przyuszek ostrygowaty, a także bedłka ostrygowata.
– Boczniaki dostępne są współcześnie w większości supermarketów. Ich cena waha się od czterech do sześciu złotych za 250 g (zanim jednak zdecydujemy się na zakup takich grzybów, koniecznie dowiedzmy się więcej o sposobach ich hodowli).
