Autyzm to zaburzenie neurorozwojowe, które charakteryzuje się nieprawidłowościami w kilku regionach mózgu. Podejrzewa się, że współcześnie autyzm może mieć nawet 1 na 88 dzieci. Jakie są przyczyny autyzmu? W jaki sposób objawia się to schorzenie? Czy autyzm można leczyć?
Czym jest autyzm?
Autyzm to zaburzenie neurologiczne, którego charakterystyczne cechy to kłopoty w nawiązywaniu relacji społecznych i zaburzona integracja wrażeń zmysłowych. Autyzm u chłopców diagnozowany jest nawet cztery razy częściej niż u dziewcząt (co nie oznacza, że dziewcząt dotyka on rzadziej). Samo pojęcie „autyzm” wywodzi się od greckiego słowa „autos”, czyli „sam”. Użył go po raz pierwszy szwajcarski psychiatra Eugen Bleuer w 1911 roku. Autyzm był według niego brakiem umiejętności utrzymywania relacji z otoczeniem. Z kolei pierwszy opis dziecka autystycznego stworzył w 1943 roku psychiatra Leo Kanner. Zaburzenie to w większości przypadków objawia się w ciągu pierwszych trzech lat życia. Autyzm równie dobrze może zostać zdiagnozowany u dorosłych. Zaburzenie to nie jest uleczalne – utrzymuje się do końca życia. Osoby, u których zdiagnozowano autyzm mogą jednak korzystać z różnych terapii, które poprawią jakość ich życia. Zgodnie z klasyfikacją Światowej Organizacji Zdrowia ICD – autyzm wliczany jest do całościowych zaburzeń rozwoju, w której mieszczą się autyzm wczesnodziecięcy, autyzm atypowy, zespół Retta, zespół Aspergera, inne zaburzenia rozwojowe i dezintegracyjne, zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi, nieokreślone całościowe zaburzenia rozwojowe. Z kolei klasyfikacja DSM Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego nie wyróżnia poszczególnych rodzajów autyzmu, a zastępuje je terminem: spektrum zaburzeń autystycznych.
Autyzm – przyczyny
Ogromny wpływ na wystąpienie autyzmu mają czynniki genetyczne (istnieje duża ilość genów, które odpowiadają za autyzm). Badania pokazują, że ryzyko wystąpienia autyzmu u dziecka zwiększa wiek ojca – powyżej 40 lat.
Przyczyną autyzmu mogą być urazy okołoporodowe, uszkodzenie centralnego układu nerwowego (na przykład w wyniku niedotlenienia), wrodzona toksoplazmoza, obniżona zdolność organizmu do detoksykacji, dziecięce porażenie mózgowe, poważne infekcje, a także stosowanie antybiotykoterapii u niemowląt, alergie, upośledzona odporność immunologiczna.
Współcześnie autyzm coraz częściej uważany jest za zaburzenie wieloczynnikowe, które pojawia się w wyniku interakcji pomiędzy genami a czynnikami środowiskowymi.
Jakie są objawy autyzmu?
Należy zdawać sobie sprawę, że autyzm to kombinacja różnych problemów, a nie jednostka chorobowa, w której wszystkie objawy muszą wystąpić. Jedną z cech typowych dla części osób z autyzmem jest opóźnienie rozwoju mowy. Dziecko z autyzmem może odpowiadać na pytanie takim samym pytaniem, ciągle powtarzać te same słowa, ewentualnie zdania, intonować każdą wypowiedź w taki sposób jakby była ona pytaniem, nie potrafić w precyzyjny sposób określić swoich potrzeb, ale też nie przestrzegać reguł gramatyki (dzieci z autyzmem często nie używają prawidłowych form gramatycznych, nie potrafią właściwie odmieniać wyrazów, mówią o sobie w trzeciej osobie).
Dla osób autystycznych typowe są także kłopoty z komunikacją niewerbalną. Często nie są one zdolne do prawidłowego odczytywania mimiki i gestów innych ludzi, nie nawiązują również kontaktu wzrokowego.
Człowiekowi nie znającemu dziecka z zburzeniami autystycznymi może być trudno zrozumieć jego wypowiedź, gdyż mimika niekiedy jest zupełnie nieadekwatna do tego co mówi dziecko.
Do typowych cech autyzmu możemy zaliczyć również sztywność zachowań. Dzieci autystyczne wyjątkowo źle reagują na jakiekolwiek zmiany w codziennej rutynie. Przykładowo mogą najpierw myć zęby, później brać prysznic, a następnie oglądać dobranockę. Są bardzo przywiązane do tego rytuału. Zmiana kolejności wykonywania poszczególnych czynności może doprowadzić do silnego stresu, wybuchu gniewu, a nierzadko także do zachowań agresywnych.
Dzieci z autyzmem przejawiają dziwne dla otoczenia zachowania. Mogą na przykład układać różne przedmioty lub zabawki w ściśle ustalonej kolejności (skłonność ta jest nasilona do tego stopnia, że przypomina formę obsesji). Wykazują szczególne zainteresowanie przedmiotami, które innym osobom nie wydają się interesujące – na przykład wieszakami na ubrania, czy włącznikami światła. Innym charakterystycznym zachowaniem jest powtarzanie wiele razy tych samych ruchów. Może być to na przykład kręcenie się wokół własnej osi. Duża część dzieci z autyzmem przejawia bardzo silne zainteresowanie jedną, bardzo wąską dziedziną wiedzy.
Dzieci z autyzmem nierzadko są bardzo wyczulone na ciche dźwięki, przy czym są w stanie całkowicie ignorować dźwięki o dużym natężeniu. Przykładowo szelest folii może być dla nich trudny do zniesienia, jednak trzaskanie drzwiami nie będzie im zupełnie przeszkadzać.
Objawami autyzmu są również problemy z nawiązaniem prawidłowych relacji społecznych. Otoczenie może postrzegać osobę z autyzmem jako dziwną, nietypową. Ludzie z autyzmem często odczuwają niechęć wobec dotyku innych ludzi. Bardzo trudno przychodzi im inicjowanie kontaktu i zawieranie nowych znajomości. Mają też kłopot z rozmawianiem o uczuciach.
Dzieci z autyzmem często bawią się tylko jedną zabawką, do tego robią to zawsze w ten sam sposób. Mają trudności przy zabawach, w których konieczne jest odgrywanie jakiejś roli.
Osoba z autyzmem może sprawiać wrażenie zupełnie niezainteresowanej innymi osobami (jest to jednak pozorne) i zamkniętej w swoim niedostępnym świecie. Może ona nadmiernie chwalić się swoimi osiągnięciami.
Pierwsze objawy autyzmu ujawniają się dość szybko. W przypadku niektórych dzieci są widoczne już w pierwszych miesiącach życia. U innych pierwsze nieprawidłowości widać dopiero po kilku latach.
Objawem autyzmu u niemowląt może być niereagowanie uśmiechem na widok matki, a także brak prób utrzymywania kontaktu wzrokowego.
Autyzm – leczenie
Autyzm to zaburzenie, które sprawia lekarzom wiele trudności w diagnozie. Problemy wynikają między innymi z faktu, że nie wszystkie objawy ujawniają się u każdej osoby, dodatkowo nie wszystkie ujawniają się w tym samym czasie.
Diagnoza autyzmu jest stawiana przez psychiatrę, psychologa, logopedę i pedagoga. Do jej postawienia niezbędny jest szczegółowy wywiad z rodziną dziecka, a także dokładna obserwacja samego pacjenta.
Należy podkreślić, że autyzm nie jest chorobą, którą można wyleczyć. Po zdiagnozowaniu tego zaburzenia pacjent wysyłany jest na terapię, której zadaniem jest poprawienie jakości jego życia. Dzieciom z autyzmem proponowane są ćwiczenia integracji sensorycznej, biofeedback, zajęcia z logopedą, muzykoterapia.
Celem podejmowanych terapii jest poprawa umiejętności komunikacyjnych dziecka, lepsza koordynacja wzrokowo-przestrzenna, czy nabycie kompetencji pozwalających lepiej radzić sobie w relacjach społecznych.
Jako, że autyzm może wiązać się z zaburzeniami lękowymi, czy depresją, w niektórych przypadkach podejmowane jest leczenie farmakologiczne. Jego celem jest jednak tylko złagodzenie problemów, a nie leczenie autyzmu, gdyż to jest niemożliwe.
