Nazwa anyż jest dobrze znana większości z nas. Kojarzymy ją z aromatyczną przyprawą. Jednocześnie często zdarza się nam mylić anyż biedrzeniec z anyżem gwiazdkowym. A są to dwie różne rośliny, choć ich właściwości są dość podobne. Czym charakteryzują się anyż biedrzeniec i anyż gwiazdkowy?
Czym jest biedrzeniec anyż?
Biedrzeniec anyż (nazywany także po prostu anyżem lub anyżkiem) to pochodząca ze wschodnich rejonów Morza Śródziemnego roślina zaliczana do rodziny selerowatych. Anyżek jest rośliną jednoroczną, której rozgałęziona łodyga może osiągać do 50 centymetrów wysokości. Posiada on zmienne (w zależności od umiejscowienia) liście i białe, zebrane w płaskie baldachy kwiaty. Korzeń anyżku jest cienki i palowy. Owocem jest gruszkowata lub jajowata łupina o spłaszczonych bokach. Biedrzeniec anyż jest rośliną uprawną, pastewną, wykorzystuje się go również w lecznictwie (surowcem zielarskim jest owoc anyżu). Obecnie roślina ta występuje wyłącznie w uprawie (przy czym w Polsce uprawia się ją rzadko). Biedrzeniec anyż w kuchni i lecznictwie stosowany był już co najmniej 4000 tysiące lat temu. Z jego właściwości korzystali starożytni Grecy, Egipcjanie, a także Rzymianie. Do Polski przyprawę tę sprowadzili w średniowieczu mnisi benedyktyńscy.
Czym jest anyż gwiazdkowy?
Anyż gwiazdkowy (znany również jako badian właściwy lub anyż gwiaździsty) jest to niewysokie, osiągające maksymalnie do 8 metrów wysokości wiecznie zielone drzewo, które zaliczamy do rodziny cytryńcowatych. Anyż gwiaździsty wywodzi się z krajów Azji południowo-wschodniej, gdzie do dziś jest uprawiany. W Europie pojawił się on dopiero w siedemnastym wieku. Jego jasnozielone liście są skórzaste i szerokolancetowate. Kwiaty przybierają barwę żółto-białą lub zielonkawo-białą. Z kolei owoce anyżu gwiazdkowego z wyglądu przypominają ośmioramienne gwiazdy (stąd nazwa tej rośliny). W ich wnętrzu znajdują się pojedyncze, soczewkowate, czerwono-brunatne nasiona (ich średnica to około 8 milimetrów). Anyż gwiaździsty jest rośliną przyprawową (przyprawą są zmielone owoce), a także leczniczą (surowcem zielarskim jest wysuszony owoc).
Anyż (biedrzeniec anyż) – skład i wpływ na zdrowie
Owoce anyżku zawierają olejki eteryczne, białka, tłuszcze (w tym nawet 56% kwasu oleinowego), węglowodany, kwasy fenolowe, kumaryny, rutynę, kwercetynę, atenol, cholinę, związki śluzowe.
Anyżek ma pozytywny wpływ na zdrowie. Wyciągi z owoców tej rośliny posiadają działanie wykrztuśne (z tego względu są popularnym składnikiem syropów na kaszel), napotne, przeciwskurczowe, wiatropędne. Mogą pobudzać laktację (napary z owoców anyżku polecane są kobietom karmiącym piersią) i uspokajać. Roślina ta wzmaga wydzielanie soku żołądkowego, likwiduje wzdęcia, a także bolesne skurcze żołądka i jelit. Może ułatwiać zasypianie. Anyż działa na tyle łagodnie, że można podawać go niemowlętom i osobom starszym. Wyciągi z tej rośliny nadają się do stosowania zewnętrznego i wewnętrznego.
Roślina posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze, odkażające. Jej zapach działa odstraszająco na owady. Anyżek może zostać użyty do inhalacji. Warto wykorzystać go do płukania gardła podczas anginy, zapalenia oskrzeli, czy uporczywego kaszlu.
Biedrzeniec anyż hamuje łysienie androgenne (w tym celu zaleca się wmasowywanie w skórę głowy spirytusu z olejkiem anyżkowym), a także pobudza krążenie krwi i limfy.
Biedrzeniec anyż – zastosowanie w kuchni
Biedrzeniec anyż znajduje szerokie zastosowanie w kuchni. Jest on szczególnie popularny w kuchni francuskiej, gdzie traktuje się go jako przyprawę uniwersalną. Doskonale pasuje on do potraw z owoców morza, ryb, różnorodnych zup i sosów, a także do wypieków (kilka nasion anyżku warto dodać do ciasta by nadać mu niepowtarzalnego aromatu).
Anyżek wykorzystywany jest do produkcji alkoholi. Znajduje się on w składzie polskiej nalewki anyżówki, francuskiego likieru anisetta, bułgarskiej mastiki, bałkańskiej rakiji, bliskowschodniego araku i kolumbijskiego aguardiente.
Jak zrobić nalewkę z anyżku?
Nalewka z anyżku może przyspieszyć leczenie schorzeń górnego układu oddechowego, a także pomóc w leczeniu dolegliwości trawiennych. Jej przygotowanie jest proste i zajmuje niewiele czasu. Do jej przygotowania potrzebujemy rozdrobnionych nasion anyżku i alkoholu (można użyć wódki lub spirytusu 70%). Nasiona przekładamy do wyparzonego słoja. Nasiona anyżku zalewamy alkoholem w proporcji 1:5. Naczynie szczelnie zakręcamy i odstawiamy w ciepłe miejsce na około trzy tygodnie. Po tym czasie nalewkę przecedzamy i przelewamy do butelki. Zaleca się przyjmowanie jednej łyżeczki nalewki od trzech do czterech razy w ciągu dnia (można rozpuścić ją w wodzie lub miodzie).
Napar z anyżku
Napar z anyżku jest szczególnie pomocny przy schorzeniach układu pokarmowego i oddechowego. Do jego przygotowania potrzebujemy jednej łyżki rozdrobnionych nasion anyżu i szklanki wrzącej wody. Nasiona zalewamy wrzątkiem, przykrywamy i odstawiamy do zaparzenia na około pół godziny. Jeżeli nie odpowiada nam smak naparu – możemy dosłodzić go miodem (ważne jest jednak, żeby dodać miód dopiero wtedy, gdy napar przestygnie). Pijemy po pół szklanki naparu od trzech do czterech razy w ciągu dnia.
Biedrzeniec anyż – przeciwwskazania
Biedrzeniec anyż jest rośliną bezpieczną dla większości osób. Przeciwwskazaniem do jego stosowania jest jedynie alergia lub nadwrażliwość na tę roślinę. Biedrzeniec anyż może mieć działanie fotouczulające.
Anyż gwiazdkowy – skład i walory prozdrowotne
W składzie anyżu gwiazdkowego znajdziemy spore ilości olejków eterycznych (nawet do 9%; zawierają one co najmniej 86,0% trans-anetolu ). Roślina zawiera ponadto tłuszcze, flawonoidy, depsydy i fenolokwasy.
Anyż gwiazdkowy wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwbólowe, przeciwgrzybicze. Dzięki właściwościom moczopędnym pomaga on usuwać toksyny z organizmu, a dodatkowo chroni przed schorzeniami układu moczowego (jego przyjmowanie może być bardzo pomocne przy takich problemach jak kamica nerkowa). Badian właściwy świetnie sprawdza się przy dolegliwościach układu pokarmowego. Pobudza on wydzielanie soków żołądkowych, działa też wiatropędnie i rozkurczowo. Spożywanie go po obfitym posiłku łagodzi przykre skutki przejedzenia, zapobiega wzdęciom.
Roślina wspiera pracę układu immunologicznego, pomaga w walce z chorobami układu oddechowego (aromatyczne gwiazdki są szczególnie pomocne przy przewlekłym kaszlu i chrypce). Anyż gwiaździsty pomaga przy kolkach, neutralizuje nudności. Udowodniono, że przyprawa ta pozytywnie wpływa na potencję, a także korzystnie wpływa na stan skóry i włosów (z tego względu znajduje zastosowanie w kosmetyce).
Anyż gwiazdkowy może pobudzać laktację u kobiet, a także przyspieszać przemianę materii. W Azji, praktykowano zwyczaj żucia anyżu gwiazdkowego po posiłku. Działanie takie miało dwie zalety – przyprawa ta znakomicie odświeżała oddech, a dodatkowo ułatwiała trawienie.
Anyż gwiazdkowy – przeciwwskazania
Badian właściwy (w ilościach w jakich stosujemy go jako przyprawę) jest bezpieczny dla większości osób (w minimalnych ilościach mogą spożywać go nawet kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią). Przeciwwskazaniami do jego stosowania są reakcje alergiczne na tę roślinę. Należy pamiętać, by stosować anyż gwiazdkowy zgodnie z zaleceniami producenta. Nie powinno się go spożywać po upływie terminu ważności. Ze względu na zawartość furanokumaryn przyprawa ta może mieć działanie fotouczulające. Z tego względu po jej spożyciu nie należy wystawiać się na działanie promieni słonecznych (ewentualnie pamiętać o użyciu kremów z wysokim filtrem).
Anyż gwiazdkowy – zastosowanie w kuchni
Anyż gwiaździsty wyróżnia się korzennym-słodkim aromatem i pikantnym smakiem. Jest on zdecydowanie bardziej intensywny niż biedrzeniec anyż, a do ze względu na wyższą zawartość olejków eterycznych. Aromatyczne gwiazdki znakomicie pasują do potraw wytrawnych, ale i do słodkich deserów. Anyż gwiazdkowy należy do przypraw powszechnie używanych w kuchniach azjatyckich (czerpie z niego szczególnie kuchnia wietnamska i chińska) i europejskich. Pasuje on do dań z drobiu, wołowiny, różnego rodzaju zup. Jego aromat wzbogaca pierniki, owsianki, konfitury, ciastka i ciasteczka, gorące napoje (dodaje się go do kakao, kawy czy herbaty). W Polsce anyż gwiazdkowy jest szczególnie popularny w sezonie jesienno-zimowym (gdyż działa rozgrzewająco). Dodajemy go do świątecznych wypieków, wyrobów alkoholowych (aromatyzujemy nim wódki i likiery), dań z mięsa i warzyw.
Anyż gwiazdkowy jest świetnym dodatkiem do kompotów (przede wszystkim jabłkowych, gruszkowych i śliwkowych), czy budyniów.
W kuchni można używać całych gwiazdek lub przyprawy zmielonej. Jest on składnikiem wielu mieszanek przyprawowych (zwłaszcza tych orientalnych). Anyż gwiazdkowy świetnie komponuje się z pieprzem, kokosem, chili, czy trawą cytrynową.
Jak zrobić herbatę z anyżu gwiazdkowego?
Herbata z anyżu gwiazdkowego jest naturalnym lekarstwem na problemy trawienne. Co więcej może też pobudzać laktację u kobiet. Do jej przygotowania potrzebujemy jednej łyżki sproszkowanych gwiazdek anyżu i szklanki wrzątku. Przyprawę zalewamy gorącą wodą i gotujemy przez około dziesięć minut. Zaleca się picie połowy szklanki naparu trzy razy dziennie.
Przepis na anyżówkę
Anyżówka, czyli nalewka z anyżu gwiazdkowego to rozgrzewający trunek, który pomoże nam przy dolegliwościach pokarmowych, a także przy przeziębieniu. Do jej przygotowania potrzebujemy:
– około 20 g anyżu gwiaździstego,
– 250 ml czystej wódki,
– 250 ml spirytusu,
– miód do smaku.
Anyż wsypujemy do wyparzonego słoja i zalewamy spirytusem. Naczynie należy szczelnie zakręcić i odstawić na około dwa tygodnie w ciemne miejsce. Po upływie tego czasu nalewkę przecedzamy. Do przyprawy, która nam pozostała dodajemy wódkę. Naczynie zakręcamy i odstawiamy jeszcze na dwa tygodnie. Po czternastu dniach odcedzamy przyprawę, a wódkę łączymy z wcześniej zlanym spirytusem. Alkohol dosładzamy ulubionym miodem (w dowolnej ilości).
W przypadku uporczywego kaszlu zaleca się picie 20 kropel nalewki 3 razy dziennie. Po spożyciu nalewki nie powinno się prowadzić samochodu.
